Bệnh Viêm Da Dị Ứng

Viêm da dị ứng là bệnh da liễu liên quan đến phản ứng dị ứng muộn (dị ứng type IV). Triệu chứng thường bùng phát sau khi tiếp xúc với dị nguyên, đặc trưng bởi hiện tượng viêm da, nổi mụn nước, ngứa ngáy, bong vảy. Viêm da dị ứng là bệnh lành tính nhưng ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống nên cần được điều trị và chăm sóc đúng cách.

Viêm da dị ứng là một dạng viêm da mãn tính có liên quan đến cơ chế dị ứng. Đặc trưng của bệnh là tổn thương da đỏ, nổi mụn nước, rỉ dịch, sau đó khô lại, tróc vảy và dày sừng. Bên cạnh tổn thương da, bệnh còn gây ngứa ngáy dai dẳng, mức độ ngứa từ nhẹ cho đến dữ dội.

Viêm da dị ứng có thể gặp ở mọi độ tuổi, đặc biệt là người có cơ địa nhạy cảm. Yếu tố cơ địa quyết định việc cơ thể có dị ứng với các tác nhân nội sinh và ngoại sinh hay không. Trong đó, người có cơ địa nhạy cảm dị ứng với rất nhiều chất. Phản ứng thái quá của hệ miễn dịch chính là nguyên nhân trực tiếp gây ra tổn thương da cùng với triệu chứng cơ năng.

Ngoài các bệnh viêm da mãn tính, cơ địa nhạy cảm còn liên quan đến những bệnh cơ địa như viêm mũi dị ứng, viêm xoang, hen phế quản, dị ứng thời tiết… Mặc dù là bệnh phổ biến nhưng căn nguyên bệnh chưa được biết rõ. Điều này gây ra nhiều khó khăn trong điều trị và phòng ngừa tái phát.

Viêm da dị ứng được chia thành 2 loại là viêm da dị ứng cấp tính và viêm da dị ứng mãn tính:

Viêm da dị ứng cấp tính

Viêm da dị ứng cấp tính là giai đoạn da bắt đầu xuất hiện thương tổn. Ở giai đoạn cấp, triệu chứng điển hình là da bị viêm lớp nông, bề mặt đỏ, hơi cộm kèm theo cảm giác ngứa ngáy. Bề mặt nổi nhiều mụn nước, mụn có kích thước nhỏ, nông, tự vỡ để lại các lớp trợt loét.

Viêm da dị ứng mãn tính

Viêm da dị ứng mãn tính xảy ra sau giai đoạn cấp tính. Sau khi da xuất hiện từ lớp mụn nước này đến lớp khác, sẽ bắt đầu lên da non. Bề mặt da khô ráp, dày sừng, nứt nẻ nhưng vẫn gây ngứa dai dẳng. Nếu không điều trị, tổn thương da có xu hướng dày sừng, thâm nhiễm ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ.

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây viêm da dị ứng vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, có thể khẳng định vai trò của gen di truyền và yếu tố cơ địa trong cơ chế bệnh sinh.

Triệu chứng của bệnh viêm da dị ứng thường bùng phát khi tiếp xúc với dị nguyên hoặc khi xuất hiện một số yếu tố nội sinh thuận lợi. Do đó, tránh tiếp xúc với dị nguyên là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị bệnh.

Các nguyên nhân, yếu tố gây bệnh viêm da dị ứng:

• Di truyền: Gen di truyền là một trong những nguyên nhân gây bệnh viêm da dị ứng. Các chuyên gia tìm thấy một số gen bất thường trong mã hóa chức năng da và tế bào miễn dịch. Khi mang gen gây bệnh, cơ thể sẽ trở nên nhạy cảm hơn với các yếu tố nội sinh, ngoại sinh. Phản ứng dị ứng là nguyên nhân trực tiếp gây ra tổn thương da kèm theo ngứa ngáy, khó chịu.
• Cơ địa nhạy cảm: Cơ địa nhạy cảm được hiểu là tế bào miễn dịch nhạy cảm quá mức với các yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Người có cơ địa nhạy cảm dễ bị dị ứng với thức ăn, thời tiết, thuốc, hóa chất, nấm mốc… Khi bị dị ứng, cơ thể sẽ sản sinh ra nhiều chất trung gian gây viêm, kết quả là khiến da sưng, phù nề, nổi mụn nước kèm ngứa ngáy.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Hệ miễn dịch giảm là yếu tố thuận lợi khiến các bệnh cơ địa bùng phát, bao gồm cả viêm da dị ứng. Khi cơ thể mệt mỏi, sức đề kháng giảm, các triệu chứng của bệnh cũng có xu hướng phát triển mạnh, mức độ nghiêm trọng hơn. Những đối tượng có hệ miễn dịch suy giảm như stress, mang thai, mãn kinh, sau phẫu thuật, nhiễm HIV… sẽ có nguy cơ mắc viêm da dị ứng cao hơn bình thường.
• Tiếp xúc với chất dị ứng: Viêm da dị ứng có thể bùng phát sau khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng như hóa chất, xà phòng, phấn hoa, mủ thực vật, nọc độc côn trùng, thức ăn… Khi tiếp xúc với dị nguyên, hệ miễn dịch sẽ kích hoạt một chuỗi các phản ứng gây viêm da kèm theo triệu chứng cơ năng là ngứa ngáy.
• Thiếu chất dinh dưỡng: Thiếu vi chất dinh dưỡng sẽ khiến sức đề kháng suy giảm và ảnh hưởng đến hàng rào bảo vệ da. Đây chính là điều kiện để các yếu tố nội sinh, ngoại sinh kích thích triệu chứng của bệnh viêm da dị ứng bùng phát.
• Các yếu tố khác: Ngoài những yếu tố kể trên, bệnh viêm da cơ địa còn liên quan đến các yếu tố khác như rối loạn nội tiết tố, rối loạn thần kinh, suy giảm chức năng nội tạng, sinh sống trong môi trường ô nhiễm, thời tiết thay đổi đột ngột… Bên cạnh đó, các yếu tố tâm lý như lo âu, căng thẳng quá mức cũng có thể kích hoạt viêm da dị ứng bùng phát.

Triệu chứng của viêm da dị ứng khá điển hình với tổn thương da dai dẳng, mãn tính kèm theo ngứa ngáy. Biểu hiện lâm sàng có thể khác biệt đôi chút ở trẻ sơ sinh, trẻ lớn và người trưởng thành.

Các triệu chứng điển hình của bệnh viêm da dị ứng:

• Da viêm đỏ, sau đó nổi các nốt mụn nước kích thước nhỏ trên bề mặt
• Mụn nước có tính chất nông, mọc thành từng cụm, từng đám, dễ vỡ
• Khi vỡ khiến tổn thương da rỉ dịch, khô lại thành vảy tiết kèm theo dày sừng, nứt nẻ
• Tổn thương da do viêm da dị ứng có thể xuất hiện ở vùng mặt, tay, chân và thân mình
• Trường hợp ngứa nhiều có thể gây bội nhiễm với các biểu hiện như nổi mụn mủ, bề mặt da sưng đỏ, đau nhức.
• Ở cả giai đoạn cấp tính và mãn tính, viêm da dị ứng đều gây ngứa ngáy dai dẳng, kéo dài.

Viêm da dị ứng là bệnh da lành tính nên trường hợp nhẹ có thể tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, nếu da bị viêm nhiều, ngứa ngáy dai dẳng, bạn nên chủ động thăm khám để được chẩn đoán chính xác vấn đề mắc phải. Tránh sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc khiến tình trạng viêm da lan rộng, mụn nước nổi nhiều gây sẹo, nhiễm trùng.

Giống như các bệnh viêm da mãn tính khác, viêm da dị ứng được chẩn đoán thông qua biểu hiện lâm sàng (đặc điểm của tổn thương da, vị trí và hình thái). Bên cạnh đó, khai thác tiền sử cá nhân, gia đình cũng giúp ích trong quá trình chẩn đoán.

Viêm da dị ứng có liên quan đến phản ứng dị ứng, do đó test dị ứng sẽ được thực hiện để xác định dị nguyên. Những trường hợp xác định được nguyên nhân gây dị ứng sẽ có tiên lượng tốt. Quá trình điều trị và phòng ngừa đạt kết quả tốt, hạn chế tối đa tình trạng bệnh tái đi tái lại.

Viêm da dị ứng là bệnh da lành tính, không nguy hiểm đến sức khỏe. Bệnh gây ngứa ngáy, tổn thương da dai dẳng nên ảnh hưởng chủ yếu đên ngoại hình và chất lượng cuộc sống. Tình trạng ngứa ngáy dai dẳng cũng làm giảm chất lượng giấc ngủ, gây mất tập trung trong quá trình học tập và làm việc.

Ngoài ra, viêm da dị ứng nếu không được chăm sóc đúng cách có thể gây bội nhiễm (nhiễm khuẩn thứ phát do tụ cầu vàng Staphylococcus aureus). Bội nhiễm đặc trưng bởi tình trạng nổi mụn mủ, tổn thương da sưng đỏ, phù nề kèm theo nóng nhẹ.

Nhìn chung, viêm da dị ứng có tiên lượng tốt nếu được điều trị và chăm sóc đúng cách. Mặc dù bệnh có tính chất dai dẳng, mãn tính nhưng không gây ra biến chứng. Trong một số ít trường hợp, viêm da dị ứng có thể gây ra chứng đỏ da toàn thân nhưng rất hiếm gặp.

Viêm da dị ứng là bệnh da liễu mãn tính, tái phát nhiều lần, tiến triển dai dẳng. Điều trị bệnh chỉ giúp kiểm soát cơ bản triệu chứng, không thể chữa dứt điểm. Tuy nhiên, bệnh có thể duy trì ở giai đoạn ổn định, không phát sinh triệu chứng nếu kết hợp với chế độ chăm sóc hợp lý.

Tùy theo mức độ triệu chứng và giai đoạn tiến triển, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp. Các phương pháp điều trị bệnh viêm da dị ứng bao gồm:

Sử dụng thuốc

Dùng thuốc là phương pháp chính trong điều trị bệnh viêm da dị ứng. Thuốc được dùng với mục đích giảm tổn thương da kèm ngứa ngáy. Thông thường, bác sĩ sẽ ưu tiên chỉ định thuốc bôi để hạn chế tác dụng phụ. Thuốc uống chỉ được cân nhắc trong trường hợp tổn thương da xảy ra trên diện rộng, ngứa ngáy nhiều.

Các loại thuốc được dùng trong điều trị bệnh viêm da dị ứng:

• Dung dịch sát khuẩn, làm dịu da (kẽm nitrat, hồ nước, nước muối sinh lý…)
• Thuốc bôi chứa corticosteroid
• Thuốc bôi chứa axit salicylic
• Kháng sinh dạng bôi, dạng uống
• Thuốc ức chế calcineurin tại chỗ
• Thuốc kháng histamin H1
• Corticosteroid đường uống

Thuốc bôi chứa corticosteroid vẫn là loại thuốc thông dụng nhất trong điều trị viêm da dị ứng. Loại thuốc này có giá thành rẻ, hiệu quả cao, dễ sử dụng. Tuy nhiên, dùng corticosteroid dài ngày có thể gây teo da, giãn mạch. Do đó, cần phải linh hoạt dùng xen kẽ với những loại thuốc khác để phòng ngừa tác dụng phụ.

Quang trị liệu

Bên cạnh sử dụng thuốc, quang trị liệu cũng được cân nhắc trong điều trị viêm da dị ứng. Phương pháp này sử dụng tia UVA, UVB nhân tạo có đặc tính tương tự như tia cực tím tự nhiên. Chiếu tia UVA, UVB có hiệu quả trong việc bình thường hóa quá trình chuyển hóa tế bào da, chống viêm, giảm ngứa,...

Quang trị liệu thường được chỉ định trong giai đoạn mãn tính, tổn thương da lan rộng và không có đáp ứng tốt với dùng thuốc. Phương pháp này khá an toàn, mang lại hiệu quả cao nhưng cần phải thực hiện đều đặn theo liệu trình. Một số tác dụng phụ của quang trị liệu phải kể đến sạm da, buồn nôn, rụng tóc, đau đầu, mất ngủ…

Cách ly với dị nguyên

Như đã đề cập, tiếp xúc với dị nguyên là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh viêm da dị ứng. Vì vậy, để kiểm soát bệnh hiệu quả, cần cách ly với các chất gây dị ứng (nghi ngờ hoặc đã xác định).

Người bị viêm da dị ứng có nguy cơ cao dị ứng với các tác nhân như:

• Thực phẩm (hải sản, gà, bò, lòng trắng trứng, đậu nành, mè, đậu phộng…)
• Thời tiết khô lạnh
• Các loại thuốc, đặc biệt là Aspirin và thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
• Hóa chất, xà phòng, kim loại nặng
• Mủ thực vật, nọc độc côn trùng
• Phấn hoa, mạt bụi, lông thú nuôi
• Tác nhân vật lý, cơ học (nhiệt độ thấp, cao, ma sát, chấn thương)
• Ngoài ra, cần kiểm soát các yếu tố nội sinh có thể kích thích bệnh bùng phát như rối loạn nội tiết tố, stress, suy giảm miễn dịch,...

Các biện pháp hỗ trợ

Viêm da dị ứng là bệnh da mãn tính, dai dẳng, dễ tái phát. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh có thể tiến triển suốt đời gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt. Hiện nay, các phương pháp điều trị chỉ có thể giải quyết cơ bản triệu chứng, không thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.

Vì vậy, nên kết hợp thêm với các biện pháp hỗ trợ như:

• Sau khi tổn thương da khô, ngưng chảy dịch, nên dưỡng ẩm bằng các sản phẩm lành tính, nhẹ dịu. Dưỡng ẩm thường xuyên sẽ giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da, qua đó làm giảm tình trạng khô, nứt nẻ và ngứa ngáy do viêm da dị ứng gây ra.
• Tránh các chất kích thích như cà phê, rượu bia, thuốc lá, trà.
• Nghỉ ngơi trong thời gian bệnh bùng phát mạnh.
• Hạn chế căng thẳng, ăn uống đầy đủ nhằm cung cấp dưỡng chất cho cơ thể nói chung và làn da nói riêng.
• Để hạn chế cảm giác ngứa ngáy, nên mặc quần áo rộng rãi, chất liệu mềm thoáng, thấm hút tốt.

Viêm da dị ứng có tính chất mãn tính, dai dẳng, dễ tái phát. Chính vì vậy, sau khi kiểm soát triệu chứng, nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng.
• Nâng cao sức khỏe và tăng khả năng đề kháng bằng lối sống khoa học, lành mạnh.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý có thể kích hoạt viêm da dị ứng bùng phát như rối loạn chức năng gan, thận, rối loạn nội tiết, lo âu, trầm cảm…
• Không tự ý sử dụng thuốc và nên trao đổi với dược sĩ về tiền sử dị ứng thuốc.

1. Bị viêm da dị ứng có nguy hiểm không? Ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống?

2. Cần thực hiện xét nghiệm nào để chẩn đoán viêm da dị ứng?

3. Viêm da dị ứng có chữa khỏi không? Thời gian điều trị mất bao lâu?

4. Chi phí khám, điều trị viêm da dị ứng khoảng bao nhiêu?

5. Cần chăm sóc như thế nào khi bị viêm da dị ứng?

6. Nếu gặp phải tác dụng phụ khi dùng thuốc, cần xử trí ra sao?

7. Ăn uống như thế nào để kiểm soát viêm da dị ứng?

8. Có thể điều trị viêm da dị ứng bằng các mẹo tại nhà không?

9. Viêm da dị ứng có lây, di truyền không?

Viêm da dị ứng là bệnh da mãn tính có liên quan đến cơ địa nhạy cảm, dễ dị ứng. Bệnh lành tính nhưng hay tái phát, gây ngứa nhiều, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, cần có kế hoạch điều trị và chăm sóc hợp lý để kiểm soát triệu chứng.