Cảm giác nóng rát dạ dày: Nguyên nhân và cách xử lý

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII BÁC SĨ TRẦN THỊ HƯƠNG LAN

Trung tâm Thuốc dân tộc – Cơ sở TP Hồ Chí Minh

Đặt lịch

Nóng rát dạ dày là triệu chứng rất dễ gặp phải thường ngày. Nó có thể bắt nguồn từ việc ăn uống, sinh hoạt thiếu điều độ hay do ảnh hưởng từ thuốc Tây. Tuy nhiên trong một số trường hợp, đây còn là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề bệnh lý. Cần nắm rõ nguyên nhân để có cách can thiệp khắc phục đúng đắn và kịp thời.

Cảm giác nóng rát dạ dày là hiện tượng gì?

Nóng rát dạ dày là tình trạng phổ biến rất nhiều người gặp phải. Thuật ngữ này đề cập đến vấn đề các cơ ở vùng dạ dày có cảm giác bỏng rát và khó chịu. Thường là do tiếp xúc với acid hay chất kiềm.

Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến cả vùng bụng trên rốn, quanh rốn hay vùng bụng dưới. Tuy nhiên số liệu thống kê cho thấy, đa phần các trường hợp bị nóng rát dạ dày ảnh hưởng đến vùng thượng vị.

Nóng rát dạ dày có thể đi kèm với nhiều triệu chứng khác nhau:

• Tình trạng nóng rát lan tỏa lên cả vùng thực quản
• Khó tiêu
• Đầy hơi, chướng bụng
• Đau bụng, cảm giác cồn cào
• Ợ hơi, ợ nóng, ợ chua
• Tiêu chảy hoặc táo bón
• Ăn uống không ngon miệng

Vì sao có cảm giác nóng rát dạ dày?

Cảm giác nóng rát, khó chịu ở vùng dạ dày có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các chuyên gia cho biết, nó thường là hệ quả của thói quen ăn uống và sinh hoạt không điều độ. Ngoài ra có thể do tác dụng phụ của thuốc. Và nhiều trường hợp nó còn là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề bệnh lý.

Dưới đây là một số nguyên nhân cụ thể:

1. Tiêu thụ đồ ăn cay nóng

Các món ăn có chứa ớt, quế, tiêu, tỏi… thường giúp kích thích vị giác và tạo cảm giác ngon miệng. Ăn cay cũng là thói quen của rất nhiều người.

Tuy nhiên, thường xuyên tiêu thụ đồ ăn cay nóng ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động tiêu hóa. Đặc biệt nó có thể kiến dạ dày kích ứng và bị tổn thương. Từ đó gây ra các triệu chứng khó chịu như nóng rát dạ dày.

Nếu là do nguyên nhân này thì triệu chứng có thể nhanh chóng thuyên giảm. Thường chỉ sau khoảng vài ba giờ đến một vài ngày. Riêng đối với những người có sẵn bệnh lý tiêu hóa thì đồ ăn cay nóng có thể làm bùng phát hay khiến triệu chứng của bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Lạm dụng rượu bia

Tình trạng nóng rát dạ dày thường kích hoạt ngay sau khi uống rượu bia. Đặc biệt là uống các loại rượu mạnh có chứa nồng độ cồn cao. Khi tiêu thụ vào dạ dày, rượu bia có thể làm tăng lượng acid trong dịch vị. Từ đó khiến cho niêm mạc dạ dày tá tràng bị kích kích. Điều này có thể dẫn tới tình trạng nóng rát và khó chịu

Trường hợp lạm dụng, tiêu thụ rượu bia thường xuyên thì ethanol cùng các thành phần gây hại có thể ăn mòn niêm mạc. Đây là nguyên nhân làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng. Hơn nữa, ngoài gây hại cho hệ tiêu hóa, rượu bia còn làm tổn thương gan thận và thoái hóa hệ thần kinh trung ương.

3. Thói quen ăn uống kém lành mạnh

Ngoài việc tiêu thụ đồ ăn cay nóng và lạm dụng rượu bia thì một số thói quen xấu khác trong ăn uống cũng được cho là nguyên nhân. Cụ thể như sau:

• Có thói quen ăn các loại đồ muối chua, thức ăn chứa nhiều acid
• Ăn quá no, ăn không đúng bữa hay bỏ bữa
• Ăn quá ít chất xơ hay tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu chất xơ hòa tan
• Tiêu thụ các sản phẩm sữa trong trường hợp cơ thể không dung nạp đường sữa hay kém hấp thu fructose
• Sử dụng thức uống có gas. Acid citric trong loại thức uống này có thể làm tăng sản xuất acid trong dạ dày.
• Uống quá nhiều nước làm hạ natri máu. Từ đó khiến nồng độ natri ở mức thấp bất thường. Ngoài gây mệt mỏi, nôn mửa, co giật thì còn gây nóng rát dạ dày.

4. Tác dụng phụ của thuốc

Triệu chứng nóng rát dạ dày cũng có thể là tác dụng phụ do sử dụng thuốc gây ra. Thường là các thuốc chống viêm không steroid (NSAID), kháng sinh hay corticoid.

Các chuyên gia cho biết, cả corticoid và các thuốc NSAID đều có cơ chế ức chế prostaglandin. Prostaglandin là 1 loại acid béo có vai trò trung gian trong việc cảm thụ tín hiệu đau và phản ứng viêm. Việc ức chế thành phần này sẽ giúp cơ thể giảm đau và khắc phục tình trạng viêm nhiễm.

Tuy nhiên, đối với hệ tiêu hóa thì prostaglandin lại có chức năng làm giảm bài tiết dịch vị gây ra bởi histamine hay pentagastrin. Việc ức chế prostaglandin sẽ khiến cho dạ dày tăng tiết acid quá mức. Từ đó làm phát sinh các triệu chứng nóng rát ở vùng thượng vị, buồn nôn, nôn ói…

Còn kháng sinh là thuốc có khả năng tiêu diệt hại khuẩn nhưng lại ảnh hưởng rất nhiều đến hệ tiêu hóa. Việc uống kháng sinh có thể sẽ vô tình tiêu diệt luôn các vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Từ đó gây nên sự mất cân bằng và làm phát sinh các triệu chứng đau bụng, nóng rát, đầy hơi, khó chịu…

5. Biểu hiện của các bệnh dạ dày

Thực tế cho thấy, đa phần các trường hợp bị nóng rát dạ dày đều xảy ra do ảnh hưởng từ các bệnh lý ở cơ quan này. Các triệu chứng thường xuất hiện và trở nên nghiêm trọng khi bụng đói, sau khi ăn no hay vào ban đêm.

Dưới đây là một số bệnh lý liên quan:

– Viêm loét dạ dày tá tràng:

Bệnh lý này đặc trưng bởi tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc dạ dày và ruột non. Thường liên quan đến tình trạng dạ dày tăng tiết acid dịch vị quá mức. Đây được cho là một nguyên nhân phổ biến khiến dạ dày bị nóng rát, khó chịu.

Ngoài ra, bệnh viêm loét dạ dày tá tràng còn làm phát sinh rất nhiều triệu chứng khác. Điển hình như buồn nôn, đau tức thượng vị, ợ hơi, ợ chua, khó tiêu, ăn uống kém… Các triệu chứng này thường sẽ bùng phát mạnh khi căng thẳng quá mức, tiêu thụ các thực phẩm không lành mạnh, để bụng quá đói hay quá no…

– Trào ngược dạ dày thực quản:

Trào ngược dạ dày thực quản đặc trưng bởi tình trạng cả acid cùng với thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Nóng rát vùng thượng vị, đau dạ dày, ợ nóng, ợ hơi, buồn nôn, trợ thức ăn… là những triệu chứng thường gặp của bệnh.

Trường hợp bệnh kéo dài còn có thể dẫn đến hôi miệng, sâu răng. Đồng thời còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp trên mãn tính.

– Hội chứng Zollinger-Ellison: 

Hội chứng Zollinger-Ellison xảy ra trong trường hợp tuyến tụy xuất hiện quá nhiều u gastrin. Đây là loại u sản xuất ra hormone gastrin gây kích thích dạ dày sản xuất quá nhiều acid.

Bởi vậy, trong không ít trường hợp, nóng rát dạ dày có thể là dấu hiệu cảnh báo hội chứng Zollinger-Ellison. Nếu không sớm can thiệp phẫu thuật thì hội chứng này có thể gây ra biến chứng. Loét và thủng dạ dày là các vấn đề thường gặp nhất.

6. Một số nguyên nhân khác

Ngoài các vấn đề nêu trên thì tình trạng nóng rát dạ dày cũng có thể là do các nguyên nhân khác. Bao gồm:

– Dị ứng thực phẩm:

Dị ứng thực phẩm cũng được cho là một trong những nguyên nhân khiến dạ dày bị nóng rát, khó chịu. Tình trạng này phát sinh khi hệ miễn dịch xác định nhầm protein trong thực phẩm và dị nguyên. Từ đó sẽ phóng thích histamine ra khỏi phức hợp với protein để đối kháng.

Histamine có thể được phóng thích vào da hay niêm mạc hô hấp và tiêu hóa. Thành phần hoạt chất sẽ kích thích và gây ra phản ứng dị ứng. Từ đó làm phát sinh nhiều triệu chứng khó chịu. Ví dụ như ngứa da, ngứa cổ họng, nổi mề đay, nóng rát bụng, buồn nôn, khó thở…

Trường hợp bị dị ứng nặng có thể gây choáng váng hay ngất xỉu. Lúc này cần tới bệnh viện càng sớm càng tốt để dự phòng nguy cơ tử vong do suy hô hấp.

– Hút thuốc lá:

Hút thuốc lá là thói quen xấu không chỉ gây hại cho phổi mà còn ảnh hưởng đến các cơ quan tiêu hóa trong đó có dạ dày. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, chất độc nicotine trong khói thuốc có thể kích thích sản sinh endothelin.

Endothelin chính là 1 loại protein có khả năng làm suy giảm màng bảo vệ niêm mạc dạ dày ruột. Ngoài ra, khói thuốc lá còn kích thích sản sinh hormone cortisol ở tuyến thượng thận. Loại hormone này gây căng thẳng, kích thích dạ dày bài tiết nhiều acid hơn.

– Các vấn đề ở gan:

Một số bệnh lý thường gặp về gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan siêu vi, áp xe gan… cũng được cho là liên quan. Tổn thương ở gan có thể gây đau rát vùng thượng vị, buồn nôn, nôn ói, chán ăn, vàng da, nước tiểu sậm màu…

– Thoát vị hoành:

Cơ hoành chính là bộ phận làm nhiệm vụ ngăn cách ổ bụng và lồng ngực. Thoát vị hoành là tình trạng phần phía trên dạ dày bị nhô lên khỏi cơ hoành. Từ đó gây xâm lấn vào trong không gian của lồng ngực.

Hiện nay, vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây thoát vị hoành. Tình trạng này thường gây ra một số triệu chứng như đau vùng thượng vị, đau ngực, đầy hơi, ợ nóng, ợ hơi, cồn cào và khó chịu. Các triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn sau khi ăn no.

Cách khắc phục triệu chứng nóng rát dạ dày

Nóng rát dạ dày thường gây khó chịu, có thể ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ và khiến cho cơ thể mệt mỏi. Có thể khắc phục tạm thời triệu chứng này bằng các giải pháp tại nhà. Tuy nhiên nếu nguyên nhân có liên quan đến các vấn đề bệnh lý thì việc thăm khám và điều trị theo hướng dẫn bác sĩ là rất cần thiết.

Dưới đây là một số giải pháp giúp hỗ trợ cải thiện chứng nóng rát dạ dày:

1. Áp dụng một số mẹo tạm thời

Để hỗ trợ khắc phục nhanh triệu chứng nóng rát dạ dày thì bạn có thể áp dụng một số mẹo tạm thời. Dưới đây đều là những cách đơn giản, không tốn nhiều thời gian thực hiện.

– Uống nước muối ấm:

Đây là thức uống đặc biệt dễ pha chế nhưng có thể giúp làm giảm đau và xoa dịu tình trạng nóng rát. Chỉ cần pha 1/2 thìa cà phê muối với 250ml nước ấm và uống trực tiếp.

Bổ sung nước sẽ giúp trung hòa acid trong dịch vị dạ dày. Còn muối lại có tác dụng giải độc và cân bằng điện giải. Trường hợp người bệnh bị nôn mửa nhiều thì có thể pha khoảng 2 lít nước muối nhạt chia làm nhiều lần uống trong ngày.

– Trà gừng mật ong:

Trà gừng mật ong rất tốt cho hệ tiêu hóa. Nó giúp làm dịu nhanh chóng tình trạng nóng rát. Hơn nữa còn chống buồn nôn, nôn ói và thúc đẩy hoạt động tiêu hóa. Ngoài ra, hoạt chất gingerol dồi dào trong gừng còn có khả năng giảm đau và kháng viêm.

– Uống trà hoa cúc:

Trà hoa cúc cũng là thức uống bạn có thể sử dụng khi bị nóng rát dạ dày. Thành phần bisabolol trong loại trà này có khả năng ức chế hại khuẩn. Đồng thời giúp chống viêm và làm giảm kích ứng.

Ngoài ra, bạn có thể tận dụng một số thảo dược khác. Phù hợp nhất là các thảo dược có tính mát. Ví dụ như rau má, nha đam, lá diếp cá, thì là, cần tây…

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Chế độ ăn uống là yếu tố đóng vai trò đặc biệt quan trọng với sức khỏe hệ tiêu hóa. Khi bị nóng rát dạ dày, bạn được khuyên là nên chú ý điều chỉnh chế độ ăn uống lành mạnh.

Dưới đây là một số vấn đề cần chú ý:

• Tránh tiêu thụ rượu bia và nước ngọt có gas. Đồng thời hạn chế sử dụng các thức uống có chứa caffeine.
• Cung cấp đủ nước cho cơ thể mỗi ngày. Khoảng từ 2 – 2.5 lít. Điều này giúp trung hòa acid dịch vị và điều hòa nhu động ruột. Tuy nhiên tuyệt đối không uống quá nhiều nước để tránh làm hạ natri máu.
• Tránh dùng các loại đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ, gia vị cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn hay đồ hộp.
• Tăng cường bổ sung các nhóm thực phẩm lành mạnh, tốt cho hoạt động tiêu hóa. Ví dụ như rau xanh, trái cây tươi, các loại ngũ cốc, cá, quả hạch, các loại đậu, sữa chua…
• Tránh để bụng quá đói nhưng cũng không nên ăn quá no. Đồng thời không vận động mạch hay làm việc nặng ngay khi vừa ăn xong.

3. Duy trì lối sống lành mạnh

Ngoài chế độ ăn uống thì vấn đề lối sống sinh hoạt cũng là yếu tố cần quan tâm. Việc duy trì lối sống lành mạnh có thể giúp ích cho hoạt động của hệ tiêu hóa. Từ đó hỗ trợ cải thiện các triệu chứng nóng rát, khó chịu ở dạ dày và đường tiêu hóa.

Cần chú ý đến một số thông tin sau:

• Không nên làm việc quá sức, hãy dành thời gian thư giãn và nghỉ ngơi nhiều hơn. Đồng thời tránh căng thẳng, lo âu quá mức. Nếu đang có thói quen hút thuốc lá thì bạn hãy từ bỏ càng sớm càng tốt.
• Thay đổi ngay thói quen thức khuya hay lười vận động. Chú ý đi ngủ sớm và nên ngủ đủ từ 7 – 8 tiếng/ ngày để hệ tiêu hóa và cơ thể luôn khỏe mạnh.
• Dành tối thiểu 20 – 30 phút mỗi ngày cho hoạt động thể chất. Đây là cách giúp điều hòa nhu động ruột và hỗ trợ hoạt động co bóp, bài tiết của dạ dày. Tuy nhiên hãy chọn các bài tập đơn giản và phù hợp với thể trạng.

4. Thận trọng khi sử dụng thuốc

Không thận trọng trong việc sử dụng thuốc sẽ gây ra nhiều bất lợi cho cơ quan tiêu hóa. Đặc biệt còn làm tăng nguy cơ bị viêm loét hay xuất huyết tiêu hóa. Để làm giảm và ngăn ngừa tình trạng nóng rát dạ dày thì bạn cần chú ý thận trọng khi dùng thuốc.

Hãy lưu ý đến một số vấn đề sau đây:

• Chỉ sử dụng thuốc khi đã nhận được tham vấn y khoa (kể cả trong trường hợp dùng thuốc không kê toa).
• Tuân thủ nghiêm túc liều lượng, tần suất cũng như thời gian dùng thuốc theo hướng dẫn.
• Người đang gặp các vấn đề về dạ dày không nên sử dụng thuốc chống viêm không steroid. Thay vào đó có thể sử dụng paracetamol để thay thế. Còn nếu có tiền sử mắc bệnh gan thận thì nên thận trọng với cả 2 nhóm thuốc này.
• Chỉ sử dụng thuốc kháng sinh hay corticoid khi nhận được chỉ định từ bác sĩ.
• Khi uống thuốc nên dùng nhiều nước lọc để làm giảm kích thích lên dạ dày. Đồng thời cần hạn chế nằm trong khoảng 20 – 30 phút ngay sau khi uống thuốc.

Nóng rát dạ dày khi nào cần thăm khám bác sĩ?

Như đã đề cập, nếu nóng rát dạ dày bắt nguồn từ nguyên nhân bệnh lý thì các giải pháp tại nhà sẽ không thể đáp ứng. Lúc này việc thăm khám để được bác sĩ chẩn đoán và hướng dẫn điều trị là rất cần thiết.

Nếu nhận thấy các triệu chứng sau đây thì bạn nên chủ động thăm khám bác sĩ ngay:

• Nóng rát dạ dày kéo dài nhiều ngày
• Triệu chứng không thuyên giảm khi đã thay đổi những thói quen xấu
• Ăn uống kém, cơ thể mệt mỏi, gầy và xanh xao
• Buồn nôn và nôn ói dữ dội
• Đau bụng dữ dội
• Vàng da, da có biểu hiện ngứa ngáy
• Ớn lạnh hay sốt cao

Tùy thuộc vào vấn đề bệnh lý mà bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị thích hợp. Người bệnh cần tuân thủ phác đồ mà bác sĩ đưa ra. Đồng thời chú ý tái khám theo đúng lịch hẹn để kiểm soát tốt nhất diễn tiến của bệnh.

Nóng rát dạ dày là triệu chứng không quá nghiêm trọng. Bạn có thể khắc phục bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống và rèn luyện thói quen sinh hoạt lành mạnh. Tuy nhiên nếu tình trạng này kéo dài thì việc tìm gặp bác sĩ là rất cần thiết. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, chẩn đoán và đưa ra giải pháp điều trị thích hợp.

Có thể bạn quan tâm:

• Đau bao tử buồn nôn mệt mỏi nên làm gì?
• Đau dạ dày có nên uống sữa tươi không? Uống thế nào tốt?

Click xem thêm

Tạm Biệt Viêm Đau Dạ Dày Bằng Bài Thuốc Đông Y Hiệu Nghiệm [Nên Biết]

Chữa đau dạ dày tại Thuốc dân tộc: Bệnh nhân chia sẻ hành trình thoát khỏi đau dạ dày

Chữa khỏi đau dạ dày - Bệnh nhân chia sẻ bí quyết trên Vì sức khỏe người Việt VTV2

NSND Trần Nhượng trải lòng về hành trình chữa đau dạ dày bằng bài thuốc Đông y