Mất ngủ mãn tính là gì? Giải pháp điều trị tốt nhất

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI BÁC SĨ DOÃN HỒNG PHƯƠNG

Trung tâm Thuốc dân tộc – Nguyễn Thị Định – Hà Nội

Đặt lịch

Mất ngủ mãn tính thể hiện cho tình trạng bệnh nhân ngủ không sâu giấc hoặc khó ngủ trên ba lần một tuần và kéo dài dai dẳng từ 3 tháng trở lên. Nếu không thăm khám và có biện pháp điều trị thích hợp, bệnh lý này có thể khiến các hoạt động và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân bị ảnh suy giảm. Đồng thời làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và phát sinh ra nhiều bệnh mãn tính khác.

Mất ngủ mãn tính là gì?

Mất ngủ là bệnh lý thể hiện cho tình trạng rối loạn giấc ngủ xảy ra phổ biến. Đặc trưng của bệnh gồm các triệu chứng: Khó đi vào giấc ngủ, không thể ngủ đủ giấc, ngủ không sâu giấc. Mất ngủ được phân thành hai thể gồm thể cấp tính và thể mãn tính.

Nguyên nhân khiến mất ngủ cấp tính hình thành và tiến triển là do bệnh nhân bị stress, căng thẳng, buồn rầu, lo âu, chịu nhiều áp lực công việc liên tục trong vài ngày hoặc kéo dài. Thể cấp tính thường không nghiêm trọng, không phát sinh rủi ro và có xu hướng được cải thiện sau khi những nguyên nhân gây bệnh được giải quyết.

Mất ngủ cấp tính chuyển sang thể mãn tính khi tình trạng khó ngủ hay ngủ không sâu giấc trên ba lần một tuần và kéo dài dai dẳng từ 3 tháng trở lên. Ở một số trường hợp, mất ngủ mãn tính cần được điều trị y tế để phòng ngừa phát sinh biến chứng và những rủi ro không mong muốn.

Theo y học, bệnh mất ngủ mãn tính được phân thành hai dạng, bao gồm:

• Mất ngủ mãn tính thứ phát: Mất ngủ mãn tính thứ phát là bệnh lý phát sinh do một số bệnh lý, thủ thuật điều trị y tế hoặc tác dụng phụ của thuốc. Ngoài ra các chấn thương, rối loạn tâm lý, áp dụng lối sống thiếu khoa học cũng làm tăng nguy cơ phát sinh bệnh lý này.
• Mất ngủ mãn tính liên phát: Mất ngủ mãn tính liên phát là một dạng mất ngủ xảy ra do những hóa chất bên trong não gặp vấn đề và thay đổi, không liên quan đến điều kiện y tế, bệnh lý hoặc thuốc điều trị. Hiện tại nguyên nhân cụ thể khiến bệnh lý này hình thành và tiến triển vẫn chưa được xác định cụ thể.

Tham khảo thêm: Top 9 Thuốc chữa bệnh mất ngủ hiệu quả tốt nhất hiện nay

Nguyên nhân gây mất ngủ mãn tính

Bệnh mất ngủ có thể phát sinh từ những tác động của điều kiện y tế và tâm thần nhất định. Ngoài ra việc thay đổi một số yếu tố sinh học ở não và thói quen ngủ không lành mạnh cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Ở hầu hết các trường hợp, bệnh lý này có thể liên quan đến điều kiện y tế và những nguyên nhân sau:

1. Mất ngủ kéo dài do nguyên nhân y tế

Một số điều kiện y tế nhẹ hoặc nghiêm trọng có khả năng tác động và khiến bệnh nhân mắc chứng mất ngủ mãn tính. Ở hầu hết các trường hợp, bệnh mất ngủ phát sinh từ các tình trạng y tế. Các triệu chứng của tình trạng y tế khiến bệnh nhân thường xuyên cảm thấy khó chịu, cáu gắt, không thể ngủ được.

Các điều kiện y tế và bệnh lý phổ biến dẫn đến chứng mất ngủ gồm:

• Viêm xoang, viêm mũi dị ứng
• Viêm khớp
• Bệnh hen suyễn
• Những vấn đề, bệnh lý về tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, ợ nóng, đau dạ dày…
• Bệnh cường giáp và một số vấn đề về nội tiết khác
• Đau nhức cơ thể mãn tính
• Những bệnh lý, vấn đề về thần kinh như bệnh parkinson
• Thoái hóa đa khớp hoặc đau nhức lưng dưới.

Ngoài ra mất ngủ cũng có thể là triệu chứng cảnh báo của hội chứng ngưng thở khi ngủ hoặc một số bệnh thần kinh. Một số loại thuốc được sử dụng trong điều trị bệnh tim, huyết áp cao, dị ứng, bệnh tuyến giáp, hen suyễn có thể khiến tình trạng mất ngủ phát sinh.

Bệnh mất ngủ mãn tính có thể là triệu chứng của một hoặc nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Chính vì thế, tốt nhất bạn nên đến cơ sở y tế để tiến hành kiểm tra sức khỏe, tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Sau đó áp dụng phác đồ chữa bệnh thích hợp theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

2. Trầm cảm gây mất ngủ

Những rối loạn về tâm lý có thể khiến nồng độ hormone, tâm trạng và sinh lý trong cơ thể thay đổi. Đây đều là những yếu tố có khả năng làm suy giảm chất lượng giấc ngủ, khiến bệnh nhân khó ngủ, ngủ không đủ giấc và phát sinh bệnh mất ngủ mãn tính.

Theo các chuyên gia và bác sĩ, tình trạng mất ngủ lâu ngày có thể là dấu hiệu của bệnh trầm cảm hoặc làm tăng mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ở những bệnh nhân có tiền sử hay đang điều trị bệnh trầm cảm.

Trầm cảm liên kết với mất ngủ được đánh giá là một tình trạng y tế nghiêm trọng. Do đó, đối với trường hợp này, bệnh nhân cần xác định chính xác các triệu chứng của chứng mất ngủ và bệnh trầm cảm để có các phương pháp điều trị thích hợp.

3. Dùng chất kích thích dẫn đến mất ngủ

Tình trạng mất ngủ mãn tính có thể phát sinh khi người bệnh thường xuyên sử dụng các chất kích thích sau:

• Caffeine: Dù là một chất kích thích nhưng Caffeine có thể mang đến nhiều lợi ích nếu sử dụng chất này với liều lượng phù hợp.Tuy nhiên nếu sử dụng nhiều lần trong ngày, bạn sẽ có nguy cơ cao mắc chứng mất ngủ và phát sinh ra nhiều vấn đề nghiêm trọng khác. Kết quả của một số nghiên cứu đã kết luận rằng, việc sử dụng 4 ly thức uống có chứa Caffeine mỗi ngày sẽ khiến người dùng bị mất ngủ kinh niên.
• Rượu: Rượu được xác định là một chất kích thích có khả năng an thần nhẹ. Ngay sau khi uống rượu, người bệnh có thể ngủ thiếp đi. Tuy nhiên bạn có thể thức giấc vào lúc giữa đêm và gặp nhiều khó khăn trong việc ngủ lại. Những người thường xuyên sử dụng rượu hoặc nghiện rượu sẽ khiến não bộ bị kích thích, đồng thời gây mất ngủ kéo dài.
• Nicotine: Việc thường xuyên sử dụng Nicotine có thể khiến bạn bị mất ngủ kéo dài. Nicotine có trong thuốc lá. Nếu nghiện hút thuốc lá hoặc thường xuyên sử dụng, thần kinh trung ương của bạn sẽ bị kích thích và dẫn đến mất ngủ.

4. Mất ngủ là tác dụng phụ của thuốc

Tình trạng mất ngủ mãn tính có thể là tác dụng phụ từ việc sử dụng các loại thuốc điều trị sau:

• Thuốc chống lo âu, trầm cảm
• Các thuốc dùng trong điều trị bệnh cảm lạnh
• Thuốc chống dị ứng có thành phần là hoạt chất Pseudoephedrine
• Thuốc kháng Histamine
• Thuốc lợi tiểu
• Các thuốc dùng trong hóa trị, xạ trị, thuốc điều trị ung thư
• Thuốc nhuận tràng kích thích…

Tham khảo thêm: Hướng dẫn ngồi thiền chữa bệnh mất ngủ tại nhà

5. Mất ngủ kéo dài do lối sống không phù hợp

Việc duy trì một lối sống thiếu khoa học, thói quen ngủ không lành mạnh có thể kích hoạt bệnh mất ngủ mãn tính. Cụ thể:

• Thường xuyên làm việc tại nhà vào buổi tối: Thường xuyên làm việc tại nhà vào buổi tối có thể khiến tâm trạng, đầu óc của bệnh nhân căng thẳng, khó thư giãn khi đi ngủ. Từ đó gây khó ngủ, ngủ không đủ giấc kéo dài khiến cơ thể mệt mỏi. Ngoài ra màn hình máy tính có thể phát ra ánh sáng khiến não bộ cảm thấy tỉnh táo, bị rối loạn, không xác định được thời gian ngủ phù hợp.
• Thói quen ngủ bù: Những người duy trì thói quen ngủ bù vào ban ngày hoặc ngủ bù vào những ngày cuối tuần đều có thể bị rối loạn đồng hồ sinh học. Từ đó khiến bệnh nhân khó có thể ngủ vào ban đêm.
• Thói quen ngủ trưa: Ở một số trường hợp, tình trạng mất ngủ mãn tính có thể phát sinh và tiến triển từ thói quen ngủ trưa, kể cả khi thời gian ngủ trưa ngắn. Một số người có thể cảm nhận được lợi ích từ thói quen ngủ trưa. Tuy nhiên việc duy trì thói quen ngủ trưa có thể làm ảnh hưởng đến giấc ngủ vào ban đêm của những người khác.
• Làm việc theo ca: Những giờ làm việc, sinh hoạt phi truyền thống có thể khiến bệnh nhân ngủ vào nhiều thời điểm khác nhau. Tương tự như thói quen ngủ bù, làm việc theo ca và ngủ vào những thời điểm khác nhau có thể gây rối loạn đồng hồ sinh học. Đồng thời làm phát sinh tình trạng mất ngủ kéo dài.
• Ăn gần giờ đi ngủ: Những người có thói quen ăn gần giờ đi ngủ, ăn đêm sẽ khiến giấc ngủ vào ban đêm rối loạn và bị gián đoạn. Ngoài ra việc duy trì thói quen thói quen ăn gần giờ đi ngủ, ăn đêm còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản, rối loạn tiêu hóa, ợ nóng, mất ngủ và khiến cơ thể mất ổn định.

Thực tế cho thấy, có rất nhiều điều kiện y tế và nguyên nhân làm phát sinh tình trạng mất ngủ mãn tính. Tuy nhiên ở một số trường hợp ít gặp, tình trạng mất ngủ của bệnh nhân kéo dài trong nhiều năm mà không xác định được nguyên nhân.

Điều quan trọng trong điều trị mất ngủ là bệnh nhân nên đến bệnh viện, thăm khám, áp dụng các biện pháp chẩn đoán và chữa bệnh theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Dấu hiệu nhận biết bệnh mất ngủ mãn tính

Những dấu hiệu nhận biết của bệnh mất ngủ mãn tính có thể phát sinh ở cả ban đêm và ban ngày. Những dấu hiệu này có khả năng tác động và gây nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể và đời sống của người bệnh. Mất ngủ kéo dài thường đi kèm với các triệu chứng và dấu hiệu sau:

• Ngủ không sâu giấc, gặp nhiều khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ
• Thường xuyên thức giấc vào lúc giữa đêm nhưng không thể ngủ lại
• Người bệnh thức dậy quá sớm vào mỗi buổi sáng ngay cả khi ngủ trễ, thời gian ngủ chỉ kéo dài trong vài giờ
• Tâm trạng và suy nghĩ thường xuyên thay đổi
• Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, suy nhược ngay cả khi ngủ đủ vào ban đêm
• Mất khả năng tập trung hoặc suy giảm trí nhớ.

Giải pháp điều trị tốt nhất cho người bị mất ngủ mãn tính

Tình trạng mất ngủ mãn tính được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên việc lựa chọn phương pháp chữa bệnh cần dựa vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng đi kèm và nguyên nhân gây bệnh. Mất ngủ kéo dài thời được điều trị bằng những phương pháp sau:

1. Biện pháp cải thiện chứng mất ngủ kéo dài tại nhà

Một số biện pháp đơn giản tại nhà có khả năng phòng ngừa và cải thiện tốt chứng mất ngủ kéo dài. Cụ thể:

• Hạn chế ngủ trưa hoặc duy trì thói quen ngủ bù vào các ngày cuối tuần.
• Hạn chế sử dụng các loại rượu bia, thuốc lá, thức uống chứa caffeine và các chất kích thích. Đặc biệt không sử dụng những sản phẩm này trước khi đi ngủ.
• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, tăng cường vận động và rèn luyện thể chất bằng một số bài tập đơn giản như đi bộ, chạy bộ, yoga, ngồi thiền, bơi lội, luyện tập thể hình…
• Không nên ăn quá nhiều vào buổi tối. Đặc biệt không nên ăn quá gần với giờ đi ngủ.
• Duy trì thói quen đi ngủ và thức dậy vào một khung giờ cố định. Áp dụng cho cả những ngày nghỉ và những ngày cuối tuần.
• Trước khi đi ngủ, người bệnh nên hạn chế sử dụng các thiết bị như điện thoại, laptop, máy tính… Đồng thời không nên quá tập trung xem một cuốn sách hoặc một bộ phim hay.
• Mang mặt nạ che mắt khi ngủ hoặc giữ cho phòng ngủ luôn tối.
• Nhiệt độ trong phòng ngủ không nên quá nóng hoặc quá lạnh.
• Thường xuyên vệ sinh nệm, giường, chăn gối để loại trừ các tác nhân gây hại, đảm bảo vệ sinh cho giấc ngủ.
• Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, thư giãn. Tránh để công việc, đời sống tạo áp lực dẫn đến căng thẳng, buồn rầu, lo lắng, stress kéo dài. Người bệnh có thể áp dụng một số cách kiểm soát căng thẳng và đảm bảo giấc ngủ diễn ra đúng giờ như ngồi thiền, yoga, nghe nhạc, đọc sách, chia sẻ các hoạt động cùng gia đình hoặc bạn bè…

Tham khảo thêm: Các thảo dược trị mất ngủ hiệu quả quanh nhà

2. Sử dụng thuốc điều trị mất ngủ mãn tính

Ở hầu hết các trường hợp, tình trạng mất ngủ mãn tính không được bác sĩ  chuyên khoa đề nghị chữa trị bằng thuốc. Bởi việc thường xuyên sử dụng thuốc có thể tạo cảm giác buồn ngủ nghiêm trọng vào ban ngày, tăng nguy cơ mộng du, mất ngủ vào ban đêm, đãng trí, phát sinh những vấn đề liên quan đến sự thăng bằng, dễ té ngã.

Thuốc ngủ chỉ được bác sĩ chuyên khoa xem xét và yêu cầu sử dụng ở những trường hợp mất ngủ nghiêm trọng.Tuy nhiên loại thuốc này chỉ được sử dụng trong một thời gian ngắn.

Đối với những trường hợp nhẹ, người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc ngủ không kê toa, thuốc có tác dụng an thần nhẹ theo hướng dẫn của bác sĩ. Cụ thể như:

• Diphenhydramine
• Melatonin
• Doxylamine succinate
• Chiết xuất từ rễ cây Valerian hoặc hoa cúc.

Trong trường hợp các triệu chứng của bệnh mất ngủ không được kiểm soát, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định bệnh nhân dùng các thuốc chữa bệnh mất ngủ sau:

• Temazepam
• Suvorexant
• Ramelteon
• Zaleplon
• Doxepin
• Eszopiclone
• Zolpidem

Lưu ý an toàn:

• Những người bị mất ngủ kéo dài chỉ nên dùng thuốc khi có đơn thuốc chứa chỉ định và hướng dẫn liều dùng từ bác sĩ chuyên khoa. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, không lạm dụng, không tăng hoặc giảm liều dùng thuốc khi bác sĩ chưa cho phép. Điều này sẽ giúp bạn hạn chế phát sinh những rủi ro không mong muốn.
• Nếu các triệu chứng phát sinh từ bệnh mất ngủ không có dấu hiệu thuyên giảm, người bệnh nên trao đổi thông tin cùng với bác sĩ chuyên khoa để đề ra các biện pháp điều trị thích hợp hơn.

3. Kiểm soát chứng mất ngủ kéo dài bằng trị liệu hành vi nhận thức

Kết quả tổng hợp từ các cuộc nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc áp dụng phương pháp trị liệu hành vi nhận thức có thể mang đến nhiều lợi ích và đạt hiệu quả cao trong việc khắc phục bệnh mất ngủ mãn tính.

Trị liệu hành vi nhận thức là phương pháp có khả năng kiểm soát, cải thiện tốt hành vi, giúp thiết lập thói quen ngủ đúng giờ và đủ giấc. Dưới đây là những phương pháp trị liệu phổ biến, gồm:

• Liệu pháp hạn chế giấc ngủ: Liệu pháp hạn chế giấc ngủ là liệu pháp giúp người bệnh hạn chế thời gian ngủ không cần thiết, điển hình như các giấc ngủ trưa. Liệu pháp này được thực hiện với mục đích khiến bệnh nhân cảm thấy vô cùng mệt mỏi vào ban đêm và dễ dàng hơn trong việc đi vào giấc ngủ.
• Kỹ thuật đánh giá nhận thức: Kỹ thuật đánh giá nhận thức yêu cầu bệnh nhân nhớ và ghi lại những lo lắng trước khi đi ngủ. Hoạt động này sẽ giúp bệnh nhân an tâm, hạn chế căng thẳng, lo lắng và phòng ngừa những rủi ro trước khi đi ngủ.
• Liệu pháp kiểm soát kích thích: Liệu pháp kiểm soát kích thích giúp bệnh nhân thay đổi một số hành vi có khả năng tác động và làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Giường chỉ nên dành để thực hiện các hoạt động quan hệ tình dục và ngủ. Người bệnh không nên xem tivi, đọc sách, làm việc hoặc sử dụng điện thoại trên giường. Trong trường hợp khó đi vào giấc ngủ, không thể ngủ được, hãy ra khỏi giường, đi lại và hoạt động nhẹ nhàng trong vài phút, di chuyển đến một khu vực khác trong nhà, uống ít nước và thư giãn nhẹ trước khi quay lại phòng ngủ.
• Liệu pháp nghịch lý: Trong liệu pháp nghịch lý, bệnh nhân không nên căng thẳng, quá mong muốn ngủ hoặc cố gắng tạo áp lực để ngủ. Bởi việc loại bỏ những căng thẳng, không tạo áp lực để ngủ sẽ giúp não bộ thư giãn. Đồng thời phòng ngừa tình trạng mất ngủ.
• Áp dụng kỹ thuật thư giãn: Một số bài tập, kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền định hoặc thực hiện các bài tập yoga có thể hạn chế tình trạng căng cơ, kiểm soát nhịp thở và cải thiện chứng mất ngủ kéo dài.

4. Điều trị các bệnh lý liên quan đến chứng mất ngủ

Trong trường hợp bệnh mất ngủ kéo dài dai dẳng do các điều kiện y tế hoặc bệnh lý như trào ngược dạ dày thực quản, đau nhức cơ thể mãn tính, viêm đau khớp… người bệnh nên đến cơ sở y tế, trao đổi thông tin cùng với bác sĩ chuyên khoa về các phương pháp điều trị chứng mất ngủ và các triệu chứng đi kèm.

Nếu các cách chữa tại nhà, trị liệu tâm lý hành vi chỉ phù hợp với tình trạng mất ngủ nhẹ, thuốc ngủ tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ thì thuốc Y học cổ truyền có ưu thế mang lại hiệu quả điều trị cao từ gốc, ngủ ngon tự nhiên, an toàn, không tác dụng phụ.

Vì vậy, ngày nay đa số người bệnh lựa chọn thuốc Y học cổ truyền nguồn gốc thảo dược để điều trị mất ngủ mãn tính. Dưới đây là thông tin quan trọng về bài thuốc Y học cổ truyền chữa mất ngủ được đông đảo người bệnh tin dùng và ngủ ngon giấc tự nhiên.

Tham khảo thêm: Các bài thuốc chữa mất ngủ kinh niên hiệu quả nhất

Các biện pháp phòng ngừa mất ngủ mãn tính

Việc duy trì những thói quen ngủ lành mạnh và khoa học có thể giúp phòng ngừa và cải thiện bệnh mất ngủ mãn tính. Những biện pháp giúp phòng ngừa và điều trị bệnh gồm:

• Suy nghĩ tích cực, lạc quan. Không nên lo lắng, suy nghĩ quá nhiều hoặc suy nghĩ tiêu cực vì không thể ngủ được hoặc ngủ không ngon giấc.
• Cố gắng xây dựng thói quen đi ngủ vào một khung giờ cố định ở mỗi tối và cố gắng thức dậy vào cùng một thời điểm trong mỗi buổi sáng. Bạn cần tránh ngủ vào ban ngày, không ngủ trưa để tăng sự mệt mỏi cho cơ thể. Đồng thời tạo ra cảm giác buồn ngủ vào ban đêm.
• Không sử dụng rượu bia, thức uống có chứa caffeine, nicotine vào cuối ngày để phòng ngừa tình trạng kích thích não bộ, giúp giấc ngủ diễn ra tốt hơn.
• Trước khi đi ngủ, bạn nên thư giãn đầu óc bằng cách đọc sách, tắm với nước ấm, nghe nhạc hoặc thực hiện bất kỳ hoạt động nào mà bạn cảm thấy thoải mái, đầu óc được thư giãn.
• Duy trì thói quen luyện tập thể dục thể thao mỗi ngày bằng các bài tập đơn giản giúp cải thiện giấc ngủ và nâng cao sức khỏe. Tuy nhiên bạn cần tránh tập luyện thể dục và tăng cường vận động vào buổi tối, gần giờ đi ngủ. Bởi những hoạt động này có thể kích thích não bộ và cơ thể dẫn đến khó ngủ. Tốt nhất bạn nên luyện tập thể dục thể thao vào khung giờ cách giờ đi ngủ ít nhất 4 tiếng đồng hồ.
• Không xem đồng hồ hoặc có thể dừng đồng hồ. Bạn chỉ nên dùng đồng hồ để báo thức.
• Trong trường hợp bạn không cảm thấy buồn ngủ và không thể ngủ, hãy dành từ 3 – 10 phút ra khỏi giường, di chuyển để thực hiện điều gì đó không quá kích thích hoặc đọc sách. Những hoạt động này sẽ giúp bạn dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn.
• Giường ngủ cần phải rộng rãi, thoải mái, nhiệt độ phòng ngủ không quá cao, không quá thấp, phòng ngủ yên tĩnh, tối.

Bệnh mất ngủ mãn tính có thể được kiểm soát và điều trị bằng cách kết hợp nhiều liệu pháp như dùng thuốc, thay đổi lối sống và thói quen ngủ… Ngoài ra việc duy trì thói quen ngủ hợp lý và áp dụng lối sống khoa học còn giúp bạn dễ dàng hơn trong việc đi vào giấc ngủ, cải thiện các rối loạn.

Trong trường hợp các triệu chứng của bệnh mất ngủ không thể kiểm soát, làm ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, người bệnh nên liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn chữa trị với các phương pháp thích hợp hơn.