Ghép thận là gì? Thực hiện khi nào? Điều cần biết

Nguyễn Thị Xuân 7:37 - 16/05/2023

Đánh giá bài viết

5/5 - (1 bình chọn)

Ghép thận là phương pháp phẫu thuật ngoại khoa thường được chỉ định để cấy ghép thận mới cho bệnh nhân bị suy thận mạn giai đoạn cuối. Nguồn thận để ghép chủ yếu được lấy từ người có cùng huyết thống hoặc những bệnh nhân bị chết não. Trung bình, chi phí cho mỗi ca ghép thận dao động từ 100 – 400 triệu hoặc cao hơn.

Ghép thận là gì?

Ghép thận là một ca phẫu thuật được thực hiện nhằm mục đích sử dụng một quả thận khỏe mạnh ghép vào ngoài màng bụng của bệnh nhân bị suy thận nặng. Thận ghép vào phải còn tốt và được lấy từ người hiến tặng là thân nhân của người bệnh hoặc các trường hợp bị chết não.

Các bệnh lý ở thận – tiết niệu có thể làm suy giảm chức năng hoạt động của thận và nếu cả hai quả thận không còn khả năng phục hồi thì bệnh nhân được xác định là mắc bệnh suy thận mãn tính giai đoạn cuối.

Để duy trì sự sống, bệnh nhân cần tiến hành 1 trong 3 phương pháp điều trị thay thế thận, bao gồm chạy thận nhân tạo, ghép thận hay lọc màng bụng. Trong đó, ghép thận đảm bảo cho thận mới có thể đảm đương được toàn bộ các chức năng của hai thận tổn thương trong cơ thể người bệnh.

Được xem là sự lựa chọn lý tưởng nhất cho người suy thận giai đoạn cuối. Khi được ghép thận mới, người bệnh không còn phải định kỳ tìm đến các cơ sở y tế để lọc máu nữa và có thể tiếp tục duy trì sinh hoạt, làm việc nhẹ nhàng, nâng cao chất lượng sống.

Xem thêm: Suy thận giai đoạn cuối “tàn phá” cơ thể ra sao?

Ghép thận được thực hiện khi nào?

Bệnh nhân bị suy thận mạn ở giai đoạn IIIb – IV, người bị mất thận đang phải chạy thận nhân tạo hay lọc màng bụng định kỳ và có mong muốn được ghép thận sẽ được chỉ định phương pháp điều trị này. Đôi khi, bệnh nhân bị hẹp động mạch thận làm ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của thận cũng có thể được phẫu thuật ghép thận tự thân.

Tuy nhiên, các trường hợp muốn ghép thận phải đáp ứng được các điều kiện như:

Tình trạng sức khỏe toàn thân tương đối tốt
Huyết áp ổn định
Các mạch máu nằm trong vùng chậu không có bất thường
Tuổi từ 6 tháng – 64 tuổi. Một số trường hợp cá biệt tuổi trên 70 có thể được chỉ định ghép thận

Chống chỉ định ghép thận

Bệnh nhân sẽ không được chỉ định ghép thận nếu đang gặp phải các vấn đề dưới đây:

Bị ung thư
Đang có nhiễm khuẩn cấp
Rối loạn tâm thần
Mắc bệnh cường giáp chưa được kiểm soát ổn định
Xơ gan
Viêm gan mạn hoạt động
Giang mai
Lao
Nhiễm HIV
Lupus ban đỏ
Suy tim không hồi phục
Suy hô hấp mạn tính
Nghiện rượu nặng
Dị dạng đường tiết niệu bẩm sinh mức độ nặng
Rối loạn đông máu
Nhiễm khuẩn mạn tính mà không đáp ứng với phương pháp điều trị

Riêng các bệnh nhân có tiền sử bị tiểu đường, người lớn tuổi nên thận trọng cân nhắc kỹ lợi ích và nguy cơ trước khi tiến hành ghép thận.

Nguồn gốc của thận để ghép

Thận dùng để ghép được lấy từ các nguồn sau:

– Ghép thận tự thân:

Trường hợp này thường được áp dụng cho người bị hẹp động mạch thận nhưng chức năng của thận còn hoạt động tốt. Hiểu đơn giản ghép thận tự thân chính là ghép thận cùng một cơ thể.

Khi làm phẫu thuật, bác sĩ sẽ cắt bỏ đoạn động mạch bị hẹp. Quả thận bị ảnh hưởng sẽ được đem ghép ở một nơi khác chứ không giữ nguyên tại vị trí cũ.

– Thận của người bị chết não:

Ở nước ta, bộ luật cho phép sử dụng thận của người chết não để ghép cho những bệnh nhân bị suy thận giai đoạn cuối đã được thông qua vào năm 2007. Hội đồng chuyên môn của bệnh viện sẽ tiến hành giám định, kiểm tra đánh giá kỹ càng chức năng của thận lấy từ người chết não, nếu đủ điều kiện mới đưa vào ghép cho bệnh nhân.

ghép thận khi nào — Nguồn thận được ghép có thể được lấy từ người đã chết não

– Thận của người sống:

Trường hợp này, thận để ghép được lấy từ người hiến tặng khỏe mạnh, bao gồm các đối tượng có cùng huyết thống, huyết thống xa hoặc không cùng huyết thống với bệnh nhân.

Người cùng huyết thống: Bố mẹ đẻ hoặc anh/chị/em ruột
Người có quan hệ huyết thống xa: Anh em họ hoặc người nội tộc
Đối tượng hiến tặng không cùng huyết thống: Là những người không quen biết và người không có quan hệ họ hàng với bệnh nhân tự nguyện hiến tặng thận.

Vị trí ghép thận

Nhiều người cứ nghĩ ghép thận là cắt bỏ thận bị tổn thương của người bệnh rồi thay thế quả thận mới vào vị trí cũ. Tuy nhiên thực tế hoàn toàn không phải như vậy, chỉ một số trường hợp đặc biệt mới được chỉ định cắt bỏ 1 hoặc cả hai bên thận mắc bệnh. Bao gồm người bị bệnh thận đa nang quá to, bị viêm thận mãn tính nặng, hoặc bệnh nhân bị hẹp động mạch thận ở mức độ nghiêm trọng.

Vị trí thường được lựa chọn để đặt thận mới ở ở vùng hố chậu phải hoặc trái. Khi ghép, bác sĩ sẽ tiến hành nối các động mạch và tĩnh mạch của thận ghép với hệ thống mạch máu nằm ở vùng chậu cùng bên, trong khi đó niệu quản của thận ghép lại được khâu nối với bàng quang của người bệnh.

Chuẩn bị trước khi ghép thận

Về phía người hiến thận còn sống phải là người khỏe mạnh, có nhóm máu phù hợp, không mắc bệnh ung thư, bệnh truyền nhiễm hay bệnh hệ thống, chức năng của hai thận tương đối tốt và bình thường về mặt giải phẫu. Họ sẽ được tư vấn, kiểm tra và làm các xét nghiệm cần thiết nhằm đảm bảo nguồn thận cho là an toàn và sau khi hiến đi một bên thận sẽ không làm giảm tuổi họ hay chất lượng sống sau này.

Tốt nhất người hiến thận nên nằm trong độ tuổi dưới 55. Người cho thận cần làm test tâm lý ngay cả đối với người có quan hệ huyết thống với bên nhận để họ hoàn toàn tự nguyện và không có bất kỳ vướng mắc nào.

Trường hợp người cho thận là đối tượng chết não thì phải được gia đình của họ chấp nhận, tự nguyện hiến tặng. Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã chấp nhận cho những người còn sống đăng ký hiến tạng tự nguyện để sau khi chết não, phủ tạng ( bao gồm cả thận) của họ sẽ được cấy ghép cho người bệnh mà không cần phải xin ý kiến thân nhân.

Các xét nghiệm được thực hiện ở người hiến và đối tượng nhận trước khi ghép thận bao gồm:

Kiểm tra nhóm máu
Đo chéo huyết thanh
HLA
Kiểm tra tiền mẫn cảm của người nhận
Xét nghiệm sinh hóa, huyết học
Xét nghiệm đông máu
Xét nghiệm kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn, virus hay các tác nhân gây bệnh khác
Giải phẫu chức năng mạch máu thận ở người hiến tặng
Kiểm tra mạch máu vùng chậu của người được ghép thận

Phẫu thuật ghép thận được cho phép khi kết quả xét nghiệm đáp ứng được tất cả các yêu cầu giữa nhận và hiến thận, đồng thời được thông qua bởi hội đồng chuyên môn của bệnh viện.

Thận mới ghép dù được hiến tặng từ những người cùng huyết thống nhưng vẫn được xem là ngoại lai. Chính vì vậy, cơ thể người nhận có xu hướng đào thải thận mới ra khỏi cơ thể khiến cho thận mới ghép bị mất đi chức năng. Do đó, trước và trong phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được tiêm và uống các thuốc có tác dụng chống thải ghép, giúp thận mới hoạt động tốt sau khi được ghép vào. Liều lượng, thời gian và các thức sử dụng thuốc sẽ được bác sĩ hướng dẫn cụ thể cho từng bệnh nhân.

Quy trình ghép thận

Trường hợp có người hiến thận, bệnh nhân sẽ được sắp xếp các hoạt động để chuẩn bị sẵn sàng cho ca phẫu thuật. Quá trình mổ lấy thận từ người hiến tặng với ghép thận cho bệnh nhân sẽ được thực hiện cùng lúc với phòng phẫu thuật thường được sắp xếp cạnh nhau. Trong khi một nhóm bác sĩ tiến hành mổ lấy thận từ người hiến thì nhóm bác khác cũng đồng thời thực hiện công tác chuẩn bị để sẵn sàng nhận và ghép quả thận được hiến tặng ngay sau đó.

Đối với các trường hợp đăng ký chờ được cho thận từ người hiến chết não, bệnh nhân cần nhanh chóng đến bệnh viện bất cứ lúc nào ngay sau khi được liên hệ. Lúc này, bệnh nhân sẽ được xét nghiệm máu để kiểm tra độ tương thích chéo của kháng thể. Ca phẫu thuật cấy ghép thận sẽ được tiến hành nếu kết quả xét nghiệm kháng thể là âm tính, tức không nhận thấy kháng thể của người nhận phản ứng.

Quá trình ghép thận có thể mất từ 3 – 4 tiếng. Trong thời gian này, bệnh nhân đã được gây mê toàn thân nên luôn ở trong trạng thái ngủ. Bác sĩ dùng dao rạch một vết nhỏ ở vùng bụng dưới, sau đó gắn các động mạch và tĩnh mạch của thận mới vào các mạch máu ở vùng chậu của người nhận, đồng thời kết nối niệu quản của thận được kết với bàng quang.

Thông thường, sau khi máu bắt đầu lưu thông qua quả thận mới, người bệnh sẽ có nước tiểu ngay. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp phải chờ đến vài tuần sau đó quả thận được ghép vào mới bắt đầu làm việc.

Người hiến thận có thể được xuất viện sau khoảng 1 tuần và có thể phải mất đến một tháng sau đó mới phục hồi sức khỏe hoàn toàn. Các trường hợp nhận thận thì cần nằm viện trong khoảng 2 – 3 tuần để bác sĩ theo dõi và hướng dẫn cách sử dụng thuốc, nếu sức khỏe ổn định mới được ra viện.

Các biến chứng thường gặp sau khi ghép thận

Sau phẫu thuật, bệnh nhân được ghép thận có thể gặp phải một số biến chứng như:

Thiếu máu do mất nhiều máu dẫn đến mệt mỏi, choáng váng
Gặp tác dụng phụ của thuốc chống thải ghép. Loại thuốc này rất độc cho thận. Chỉ cần thừa một chút cũng có thể ảnh hưởng không tốt đến thận nhưng nếu thiếu liều lại không đảm bảo đủ điều kiện giữ cho thận mới không bị đào thải sau khi ghép.
Dễ bị nhiễm trùng do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch trong quá trình điều trị
Có nguy cơ bị ung thư cao hơn người khác khi gặp tác dụng phụ của thuốc.

Điều trị sau ghép thận

Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân cần tiếp tục sử dụng 2 đến 3 loại thuốc chống thải ghép đến cuối đời. Các thuốc steroid có thể giúp làm giảm phản ứng thải bỏ một cách nhanh chóng và rõ rệt đối với 60 – 70% bệnh nhân trong giai đoạn thải bỏ cấp. Các triệu chứng thải bỏ và tình trạng sốt thường hết sau khi tiêm thuốc.

Đôi khi, thuốc steroid có thể được phối hợp với globulin kháng lympho bào để chống lại phản ứng thải bỏ hiệu quả hơn khi có sự hiện diện của đáp ứng miễn dịch thông qua trung gian tế bào.

thuốc điều trị sau ghép thận — Bệnh nhân được sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để chống thải ghép trước, trong và cả sau khi ghép thận

Các phác đồ 2 thuốc hoặc 3 thuốc có thể được sử dụng để ngăn chặn tình trạng thải ghép mạn cho các đối tượng được ghép khác gen. Bao gồm:

Cyclosporin A + Prednisolon
Hoặc Imuran + Prednisolon
Hoặc Cyclosporin A + Prednisolon + Imuran (hoặc Cellcept)

Bệnh nhân được điều trị bằng các phác đồ chứa thuốc Imuran hoặc Cellcept cần được theo dõi lượng bạch cầu trong máu. Ngừng thuốc ngay nếu số lượng bạch cầu giảm xuống dưới 4,0 x 103. Có thể tiếp tục dùng thuốc trở lại sau đó 1 – 2 tuần khi bạch cầu đã khôi phục về mức bình thường, tuy nhiên cần giảm liều xuống. Trong quá trình dùng thuốc cũng cần phải xét nghiệm huyết thanh để định lượng cyclosporin nhằm mục đích tăng giảm liều dùng thuốc cho phù hợp để chất này luôn duy trì ở mức độ tối thiểu.

Theo dõi sau ghép thận

Ngoài việc dùng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, bệnh nhân cần tái khám định kỳ sau khi xuất viện theo lịch như sau:

Tháng đầu: Tái khám sau mỗi 10 ngày
Tháng thứ 2: Tái khám sau mỗi 15 ngày
Tháng thứ 3 – thứ 6: Tái khám 1 tháng/lần

Một số vấn đề khác cũng cần theo dõi sau ghép thận như:

Nồng độ thuốc ức chế miễn dịch
Các biến chứng liên quan đến tim mạch, tình trạng nhiễm khuẩn hay ung thư sau ghép
Tác dụng phụ của thuốc Corticoide hay các thuốc ức chế miễn dịch xảy ra do sử dụng kéo dài.

Sau khoảng 6 tháng kể từ khi xuất viện, nếu không thấy xuất hiện thêm các triệu chứng nào khác lạ hoặc cơ thể không còn cảm giác khó chịu thì có thể kéo giãn tần suất tái khám thành 2 – 3 tháng/lần. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian này, nếu có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường xảy ra, hãy quay trở lại bệnh viện kiểm tra ngay.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt cho bệnh nhân ghép thận

Người bệnh cần được chăm sóc tốt và có chế độ ăn uống, sinh hoạt phù hợp để nhanh chóng phục hồi sức khỏe, củng cố chức năng hoạt động cho thận mới. Các vấn đề cần lưu ý gồm:

Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch đều đặn theo đúng hướng dẫn
Tái khám định kỳ theo đúng lịch hẹn của bác sĩ
Xây dựng kế hoạch ăn uống điều độ, khoa học để kiểm soát tốt cân nặng

chế độ ăn uống cho người ghép thận — Sau ghép thận, bệnh nhân cần có một chế độ ăn uống hợp lý để nhanh phục hồi sức khỏe

Bệnh nhân nên ăn chín, uống nước đã được đun sôi. Kiêng ăn các món sống hay chín tái, hải sản, các loại đậu, rau quả đã có dấu hiệu hư hỏng, dập nát.
Không sử dụng đồ uống có cồn, nhất là rượu. Duy trì chế độ ăn nhạt, ít muối. Cắt giảm lượng chất béo và đường trong chế độ ăn.
Lựa chọn môi trường sống có không khí trong lành, thông thoáng
Không nuôi chim hay súc vật trong nhà. Người bệnh nên tránh xa gia súc, gia cầm để tránh bị lây nhiễm bọ chét, ghẻ hay ký sinh trùng.
Không đến các khu vực ô uế, nơi công cộng đông người hay đến đám tang của những người có bệnh truyền nhiễm
Tránh tiếp xúc với người đang mắc bệnh đường hô hấp hay bị bệnh truyền nhiễm
Tránh xa hướng gió ở gần khu vực bị ô nhiễm
Khi đi biển hay ra ngoài trời trong nhiều giờ, người bệnh nên dùng kem chống nắng
Không để cơ thể bị nhiễm virus cúm

Chi phí ghép thận bao nhiêu tiền?

Hiện nay, phương pháp ghép thận đang được tiến hành tại một số cơ thể y tế ở nước ta. Chi phí ghép thận còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố như:

Bệnh viện điều trị
Tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân
Đối tượng ghép thận có bảo hiểm y tế hay không
Số lần ghép
Thời gian nằm viện và các khoản chi phí ăn ở, đi lại, thuốc men phát sinh.

Trung bình, chi phí cho một ca ghép thận có thể dao động từ 100 – 400 triệu đồng. Bệnh nhân có thể liên hệ một số bệnh viện để được cung cấp thông tin chính xác về bảng giá ghép thận nhằm có sự so sánh, lựa chọn cho phù hợp với điều kiện tài chính của bản thân.

Người ghép thận sống được bao lâu?

Tỷ lệ thành công của một ca cấy ghép thận là 97% trên 1 năm và 86% trên 5 năm không bị thải ghép. Nếu tuân thủ dùng thuốc đúng cách, theo dõi đầy đủ và có chế độ ăn uống, sinh hoạt phù hợp thì quả thận được ghép có thể giúp bệnh nhân duy trì được sự sống trong khoảng thời gian lên tới 30 – 40 năm. Ngược lại, nếu không đáp ứng được với thuốc chống thải ghép hoặc có lối sống thiếu khoa học thì thận mới chỉ tồn tại được trong thời gian ngắn.

Ghép thận ở bệnh viện nào tốt nhất?

Ghép thận là một phẫu thuật phức tạp. Dưới đây là một số địa chỉ ghép thận ở nước ta:

Tại miền Bắc:

– Bệnh viện thận Hà Nội:

Số 70 – Đường Nguyễn Chí Thanh – Phường Láng Thượng – Quận Đống Đa – Tp. Hà Nội
Điện thoại: (024) 3773 2265

– Bệnh viện Bạch Mai:

Số 78 – Đường Giải Phóng – Phường Phương Mai – Quận Đống Đa – TP. Hà Nội
Điện thoại: (024) 3869 3731

– Bệnh viện Việt Đức:

Số 8 – Phủ Doãn – Phố Hàng Bông – Quận Hoàn Kiếm – TP. Hà Nội
Điện thoại: (024) 3825 3531

– Bệnh viện 103:

Số 261- Phùng Hưng – Quận Hà Đông – TP. Hà Nội
Điện thoại: (024) 956 6417

– Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn:

Số 12 – Đường Chu Văn An – Quận Ba Đình – TP. Hà Nội
Điện thoại: (024) 3823 3075

– Bệnh viện Trung ương Quân Đội 108:

Số 1 – Đường Trần Hưng Đạo – Quận Hai Bà Trưng – TP. Hà Nội
Điện thoại: 069 572 400

– Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên:

Số 479 – Lương Ngọc Quyến – Thành phố Thái Nguyên
Điện thoại: (0280) 3855 125

– Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec:

Số 458 – Đường Minh Khai – Quận Hai Bà Trưng – TP. Hà Nội
Điện thoại: (024) 3974 3558

Tại miền Trung:

– Bệnh viện Trung ương Huế:

Số 16 – Đường Lê Lợi – Vĩnh Ninh – TP. Huế – Tỉnh Thừa Thiên Huế
Điện thoại: (054 )3822325

– Bệnh viện Đà Nẵng:

Số 124 – Đường Hải Phòng – Phường Thạch Thang – Quận Hải Châu – TP. Đà Nẵng
Điện thoại: (0236) 3821 118

Tại TPHCM:

– Bệnh viện Chợ Rẫy:

Số 201B – Nguyễn Chí Thanh – Phường 12 – Quận 5 – TPHCM
Điện thoại: 028 3855 4137

– Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM:

Số 215 – Hồng Bàng – Phường 11 – Quận 5 – TPHCM
Điện thoại: (028) 3855 4269

– Bệnh viện Nhân dân 115:

Số 527 – Đường Sư Vạn Hạnh – Phường 12 – Quận 10 – TPHCM
Điện thoại: (028) 3865 4249

Nhìn chung, hầu hết bệnh nhân sau khi ghép thận đều có chất lượng sống tốt hơn. Nếu có nguồn hiến tặng tốt, bệnh nhân bị suy thận giai đoạn cuối có thể cân nhắc về điều kiện tài chính, lợi ích và rủi ro của ca mổ, đồng thời lắng nghe ý kiến của bác sĩ để đưa ra được quyết định đúng đắn về vấn đề phẫu thuật ghép thận để kéo dài thời gian sống.

Có thể bạn quan tâm