Cơn Đau Thắt Ngực Prinzmetal

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal là một dạng đau ngực do co thắt động mạch vành. Cơn đau này thường khởi phát do các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, cao huyết áp, tiểu đường... Tuy không trực tiếp đe dọa đến tính mạng, nhưng sự phát triển của cơn đau thắt ngực Prinzmetal kéo dài có thể làm tăng nguy cơ biến chứng rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, đột tử... cực kỳ nguy hiểm. 

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal (Prinzmetal Angina) hay còn được gọi là cơn đau co thắt mạch, đau thắt ngực biến thể hoặc đau thắt ngực nghịch đảo. Cơn đau này được mô tả là một dạng đau tức ngực do co thắt động mạch vành. Xảy ra do quá trình tuần hoàn máu lưu thông đến cơ tim không đủ. Nguyên nhân chính thường là do các bệnh động mạch vành.

Đặc trưng triệu chứng của cơn đau này là cảm giác đau tức, rất khó chịu ở ngực. Thậm chí, đau nhức ngay cả khi nghỉ ngơi, kèm theo sự thay đổi thoáng qua trên điện tâm đồ ở đoạn S cũng như phản ứng tức khi tiếp xúc với nitrat.

Khác với những cơn đau thắt ngực thông thường chỉ xảy ra khi làm việc nặng hoặc chịu những cảm xúc căng thẳng tột độ. Cơn đau thắt ngực Prinzmetal có thể xuất hiện ngay cả khi bạn đang nghỉ ngơi hoặc thư giãn. Đây là lý do vì sao kể cả những người trẻ tuổi, khỏe mạnh cũng có thể dễ dàng mắc phải cơn đau này.

Tỷ lệ mắc chứng đau thắt ngực Prinzmetal ở cả nam và nữ giới bằng nhau. Những người có tiền sử mắc chứng đau nửa đầu, hội chứng Raynaud hoặc chỉ số cholesterol, huyết áp cao quá mức thường có nguy cơ mắc cao hơn những người bình thường. Qua nhiều nghiên cứu, chứng đau thắt ngực Prinzmetal chưa cho thấy có sự liên quan đến yếu tố di truyền.

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal được chia làm 2 loại gồm tự phát và kích thích. Trong đó:

• Cơn đau tự phát: Chúng xảy ra đột ngột nhưng không vì bất kỳ lý do nào.
• Cơn đau kích thích: Xảy ra khi gặp các yếu tố kích hoạt như uống rượu, hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với nhiệt độ lạnh.

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal là một dạng đau tức ngực xảy ra do bệnh động mạch vành (CAD). Đây là tình trạng động mạch vành bị thu hẹp quá mức. Khác với các dạng đau thắt ngực khác, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự tích tụ của các mảng xơ vữa trong động mạch.

Bệnh nhân mắc phải cơn đau thắt ngực Prinzmetal thường không có bất kỳ mảng xơ vữa nào trong động mạch. Nhưng do không gian bên trong động mạch bị thu hẹp lại, thường là do các cơ trơn của thành động mạch bị co thắt quá mức, làm giảm lưu lượng máu đến tim và khởi phát cơn đau.

Nguyên nhân gây ra cơ chế này vẫn chưa được hiểu rõ. Nhưng các chuyên gia cho biết, tình trạng này có thể liên quan đến sự mất cân bằng của các hoạt chất trong cơ thể, chẳng hạn như magie và canxi.

Bên cạnh đó, tình trạng rối loạn chức năng nội mô cũng có liên quan mật thiết đến sự khởi phát cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Tình trạng này được mô tả là khi lớp lót bên trong động mạch gặp vấn đề không thể hoạt động bình thường. Sự rối loạn này thường xảy ra ở một số bệnh nhân mắc hội chứng đau nửa đầu, chứng đau thắt ngực do vi mạch...

Ngoài ra, còn rất nhiều yếu tố nguy cơ khác có liên quan đến sự khởi phát của cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Bao gồm:

• Hút thuốc lá: Nghiện hút thuốc lá trong thời gian dài có thể khiến cho niêm mạc động mạch bị tổn thương, dẫn đến sự co thắt liên tục.
• Sử dụng ma túy: Tương tự như thuốc lá, việc sử dụng ma túy nhằm mục đích giải trí (thường là cocaine hoặc amphetamine) cũng có liên quan đến sự khởi phát của chứng đau thắt ngực Prinzmetal.
• Tác dụng phụ của thuốc: Các chuyên gia đã đưa ra cảnh báo về một số loại thuốc có khả năng làm thu hẹp mạch máu. Chẳng hạn như thuốc thông mũi chứa hoạt chất ephedrine, thuốc điều trị cơn đau nửa đầu (sumatriptan), các loại thuốc điều trị cao huyết áp hoặc các chất kích thích co mạch (điển hình là nhóm thuốc chủ vận alpha như pseudoephedrine và oxymetazoline).
• Các yếu tố nguy cơ khác:
  • Mắc các bệnh mãn tính nhu cao huyết áp, tiểu đường, cholesterol cao...;
  • Tiền sử gia đình mắc bệnh tim;
  • Tiếp xúc với thời tiết lạnh;

Triệu chứng

Tương tự như các cơn đau thắt ngực điển hình, cơn đau Prinzmetal có thể xảy ra ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc khi hoạt động thể chất.

Cơn đau xảy ra thường được mô tả gồm các biểu hiện sau:

• Đau tức ngực, khó chịu, có cảm giác như vùng ngực đang chịu áp lực lớn, đè nén hoặc thắt chặt;
• Vị trí thường nằm chính giữa ngực, sau đó có xu hướng lan sang các vùng khác như cổ, hàm, lưng, cánh tay;
• Cơn đau thường được khởi phát khi tập thể dục nặng, tốn sức hoặc ngay cả khi nghỉ ngơi, nhất là những lúc chịu căng thẳng gây kích thích cảm xúc;

Ngoài đau ngực, bệnh nhân lên cơn đau thắt ngực Prinzmetal còn gặp phải một số triệu chứng kèm theo như:

• Khó thở
• Vã mồ hôi
• Buồn nôn, nôn ói
• Hoa mắt, chóng mặt
• Ngất xỉu;

Đây là những triệu chứng bất thường cảnh báo mức độ nghiêm trọng của cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Do đó, hãy nhanh chóng tìm kiếm sự chăm sóc y tế phù hợp để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Chẩn đoán

Thu thập và đánh giá các triệu chứng lâm sàng, kết hợp khai thác tiền sử bệnh cá nhân cũng như đo điện tâm đồ trong giai đoạn tự phát là những tiêu chí chẩn đoán chính đối với cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Qua nhiều nghiên cứu, các tổ chức quốc tế đã xây dựng một bảng tiêu chuẩn dành riêng cho việc chẩn đoán xác định cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Bao gồm các tiêu chí sau:

• Đối với các cơ đau thắt ngực tự phát có xảy ra phản ứng lâm sàng với nitrat;
• Kết quả đo điện tâm đồ có sự thay đổi thoáng qua do thiếu máu cục bộ trong cơn đau thắt ngực tự phát. Cụ thể là bao gồm đoạn ST chênh lên, chênh xuống hoặc xuất hiện sóng U mới;
• Phát hiện sự co thắt quá mức của động mạch vành trong quá trình chụp động mạch;

Tuy nhiên, để thu thập đủ các tiêu chuẩn này khá khó khăn và mất nhiều thời gian. Vì trong nhiều trường hợp, bệnh nhân chỉ thăm khám khi cơn đau thắt ngực đã biến mất. Lúc này, bác sĩ bắt buộc phải chỉ định thực hiện các xét nghiệm kiểm tra ECG lưu động trong vài tuần để phát hiện sự thay đổi bất thường hoặc các xét nghiệm gắng sức (khi cần thiết).

Trong một vài trường hợp, khi kết quả thay đổi trên điện tâm đồ đối với tình trạng thiếu máu cục bộ không đặc hiệu. Thường phải kết hợp thực hiện thủ thuật đặt ống thông tim hoặc xét nghiệm tăng thông khí. Trong đó:

• Đặt ống thông tim: Trong quá trình thực hiện, bác sĩ sẽ sử dụng 2 loại thuốc là acetylcholine và ergonovine để kích thích mạch vành co thắt, gây ra các triệu chứng bệnh.
• Xét nghiệm tăng thông khí: Bác sĩ hoặc nhân viên y tế sẽ hướng dẫn cho bệnh nhân thực hiện hít thở sâu và nhanh liên tục trong vòng 6 phút. Trong lúc này, máy đo điện tâm đồ sẽ hoạt động ghi lại kết quả liên tục. Kết hợp với siêu âm tim để phát hiện các dấu hiệu tổn thương mạch vành, co thắt động mạch.

Chẩn đoán cơn đau thắt ngực Prinzmetal cần phân biệt rõ ràng với một số bệnh lý khác nhưng có các biểu hiện tương tự, nhằm xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là danh sách liệt kê một số bệnh như:

• Đau thắt ngực điển hình;
• Viêm ngoài màng tim cấp tính;
• Bóc tách động mạch chủ;
• Đau thắt ngực không ổn định;
• Nhồi máu cơ tim;
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD);
• Chứng co thắt thực quản;
• Ngộ độc cocaine;
• Rối loạn lo âu;
• Rối loạn hoảng sợ;

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal có thể gây ra các biến chứng như rối loạn nhịp tim, lên cơn nhồi máu cơ tim và dẫn đến đột tử, mất trí nhớ. Do đó, sẽ cực kỳ nguy hiểm nếu người bệnh chủ quan trước những dấu hiệu bất ổn trước đó, bỏ qua việc thăm khám và điều trị. Lúc này, tỷ lệ tử vong sẽ rất cao, xuất phát từ các biến chứng liên quan.

Tuy nhiên, dù cơn đau thắt ngực Prinzmetal tiến triển rất khó lường và gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, cơn đau này đều được kiểm soát tốt thông qua chẩn đoán và điều trị sớm. Nhìn chung, tiên lượng dài lâu ở đa số bệnh nhân khá tốt khi được điều trị kịp thời và đầy đủ.

Theo thống kê, có khoảng 75% trường hợp bệnh nhân thoát khỏi biến chứng nhồi máu cơ tim sau 5 năm mắc bệnh. Mặc dù có khoảng 1 nửa trong số đó có thể tái phát các triệu chứng ngay trong quá trình điều trị hoặc trong vòng 3 năm đầu sau khi khởi triệu chứng.

Do đó, các chuyên gia khuyến cáo tuyệt đối không nên bỏ qua các triệu chứng bất thường ban đầu có liên quan đến cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Đồng thời, thăm khám ngay khi có dấu hiệu không ổn, kết hợp thăm khám định kỳ để phát hiện bệnh sớm. Điều này góp phần cho việc điều trị đạt kết quả cao và ngăn ngừa các biến chứng khó lường dài lâu.

Không có biện pháp điều trị đặc hiệu đối với cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Mục tiêu điều trị chính là kiểm soát triệu chứng và các yếu tố nguy cơ gây khởi phát bệnh thông qua dùng thuốc cũng như thay đổi lối sống. Điều trị đau thắt ngực Prinzmetal đòi hỏi quá trình lâu dài để ổn định chức năng tim và ngăn chặn các biến chứng khó lường.

Điều trị bằng thuốc

Có rất nhiều loại thuốc khác nhau được dùng để điều trị cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Có thể kể đến một số thuốc điển hình như:

• Thuốc chẹn kênh canxi: Đây là loại thuốc được ưu tiên sử dụng trong điều trị cơn đau Prinzmetal do co thắt mạch này, với hiệu quả giảm triệu chứng ở khoảng 90% trường hợp. Trong một số trường hợp, có thể sử dụng kết hợp với nitrat để tăng hiệu quả cải thiện triệu chứng, giảm nguy cơ biến chứng nhồi máu cơ tim và tăng tỷ lệ sống sót.
• Thuốc Statin: Loại thuốc này có tác dụng làm giảm cholesterol hiệu quả và hỗ trợ cải thiện chức năng nội mô. Trong một số nghiên cứu cho thấy nhóm Statin còn có thể giúp cải thiện và ngăn chặn đáng kể tình trạng co thắt động mạch vành.
• Các loại thuốc khác:
  • Nhóm guanethidine, cilostazol hoặc clonidine;
  • Nhóm fluvastatin;

Lưu ý, trong toa thuốc điều trị cơn đau thắt ngực Prinzmetal không được sử dụng thuốc chẹn beta. Đặc biệt là nhóm thuốc có tác dụng chẹn thụ thể adrenoceptor không chọn lọc. Vì các chuyên gia cảnh báo nhóm thuốc này có khả năng làm tăng nặng các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh.

Can thiệp ngoại khoa

Trong một số trường hợp, can thiệp ngoại khoa bằng các thủ thuật y tế phù hợp là cần thiết nhằm xử lý tổn thương bên trong mà thuốc không để làm được. Điển hình là thủ thuật nong mạch hỗ trợ cải thiện đáng kể chứng đau thắt ngực Prinzmetal.

Quá trình thực hiện bằng cách xâm lấn vào cơ thể để đưa một quả bóng nhỏ vào trong động mạch bị tắc nghẽn. Sau đó, bơm khí để bóng căng phồng lên nhằm nới rộng không gian bên trong. Nhờ đó sẽ giúp cải thiện đáng kể lưu lượng máu đến động mạch này. Đồng thời, kết hợp đặt stent vào trong để giữ cho động mạch này luôn được mở rộng và thông thoáng.

Thay đổi lối sống 

Bên cạnh các biện pháp điều trị y tế, các chuyên gia cũng khuyến khích bệnh nhân nên tích cực thực hiện một số biện pháp đơn giản dưới đây để kiểm soát hiệu quả các triệu chứng đau thắt ngực Prinzmetal.

Bao gồm các phương pháp sau:

• Chế độ ăn uống: Một chế độ ăn uống đủ chất, sử dụng thực phẩm lành mạnh, ít chất béo bão hòa và các chất béo chuyển hóa rất tốt trong việc làm giảm nguy cơ phát triển cơn đau thắt ngực Prinzmetal. Thay vào đó, nên ưu tiên bổ sung các loại thực phẩm giàu axit béo tốt chứa omega-3 để cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Tập thể dục: Vận động tích cực, nhẹ nhàng trong khả năng cho phép cũng góp phần cải thiện hiệu quả sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ phát triển chứng đau thắt ngực Prinzmetal. Nhưng để an toàn, hãy trao đổi với bác sĩ, chuyên gia có kinh nghiệm để được hướng dẫn chương trình tập luyện phù hợp nhất.
• Kỹ thuật thư giãn: Để hỗ trợ cải thiện các triệu chứng do đau thắt ngực Prinzmetal, hãy thử áp dụng các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, yoga, thiền định...
• Cai thuốc lá: Nói không với thuốc lá trong suốt quá trình điều trị là bước cực kỳ quan trọng giúp việc điều trị đạt được kết quả cao, cải thiện đáng kể các triệu chứng cơn đau thắt ngực nguy hiểm.

Phòng ngừa cơn đau thắt ngực Prinzmetal chủ yếu liên quan đến việc kiểm soát và loại bỏ hiệu quả các yếu tố nguy cơ góp phần vào sự phát triển của nó. Quá trình này bao gồm các bước cơ bản sau:

• Không sử dụng thuốc lá, cocain hoặc bất kỳ chất kích thích gây nghiện nào.
• Xây dựng thời gian biểu sinh hoạt khoa học và điều độ, đúng giờ giấc.
• Đảm bảo chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe tim mạch nói riêng và sức khỏe thể chất, tinh thần nói chung.
• Tạo thói quen tập thể dục thể thao đều đặn hàng ngày để nâng cao thể trạng cũng như tăng cường đề kháng chống lại mọi bệnh tật.
• Duy trì cân nặng phù hợp với thể trạng sức khỏe, tránh tăng cân quá mức cho phép.
• Tránh xa stress, cân bằng giữa thời gian làm việc và nghỉ ngơi, dành thời gian để thực hiện các biện pháp thư giãn, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
• Khám sức khỏe tổng quát định kỳ 6 - 12 tháng/ lần hoặc 3 tháng/ lần nếu mắc các bệnh lý liên quan đến sự khởi phát của cơn đau thắt ngực Prinzmetal.

1. Tôi thường xuyên có cảm giác đau tức ngực, khó thở, buồn nôn, chóng mặt... là dấu hiệu của bệnh gì?

2. Tình trạng bệnh của tôi cần làm xét nghiệm nào để chẩn đoán?

3. Nguyên nhân tại sao tôi mắc chứng đau thắt ngực Prinzmetal?

4. Cơn đau thắt ngực Prinzmetal có nguy hiểm đến tính mạng không?

5. Những biến chứng tôi có thể gặp phải khi bị đau thắt ngực Prinzmetal?

6. Điều trị cơn đau thắt ngực Prinzmetal bằng phương pháp nào tốt nhất?

7. Sử dụng các thuốc điều trị chứng đau thắt ngực Prinzmetal có gây ra tác dụng phụ nào không?

8. Các biện pháp tại nhà tôi có thể thực hiện để cải thiện triệu chứng đau thắt ngực Prinzmetal?

9. Thời gian điều trị cơn đau thắt ngực Prinzmetal mất bao lâu thì khỏi?

10. Tôi cần làm gì để phòng ngừa tái phát cơn đau thắt ngực Prinzmetal sau điều trị?

Cơn đau thắt ngực Prinzmetal xảy ra khi động mạch vành co thắt quá mức, bị thu hẹp làm giảm lưu lượng máu đến tim. Bệnh lý này tuy nguy hiểm nhưng được đánh giá tốt khi được chẩn đoán sớm và điều trị đầy đủ bằng các biện pháp y tế tích cực như dùng thuốc, can thiệp ngoại khoa kết hợp điều chỉnh lối sống. Nhờ đó giúp tăng mức tiên lượng và kéo dài sự sống khỏe mạnh.