Bệnh amip ăn não

Amip ăn não là tình trạng nhiễm trùng do một loại ký sinh trùng có tên khoa học là Naegleria fowleri gây ra. Bệnh lý này không phổ biến, tuy nhiên có tỷ lệ tử vong rất cao. Người bị amip Naegleria fowleri tấn công não có khả năng tử vong chỉ sau 7 ngày. 

Amip ăn não là một ký sinh trùng đơn bào, tên khoa học là Naegleria fowleri. Chúng được phát hiện từ những năm 1965, nguồn gốc từ Mỹ và được phát hiện tại Úc lần đầu tiên. Tình trạng amip tấn công và gây tổn thương não hiếm gặp, mặc dù vậy tỷ lệ người bệnh tử vong khi bị chúng tấn công là rất cao.

Có hàng triệu người tiếp xúc với amip thuộc chi Naegleria hàng năm. Tuy nhiên có rất ít người mắc bệnh, và trong đó duy nhất chủng Naegleria fowleri có khả năng gây chết người. Nguyên nhân làm xuất hiện sự chênh lệch tỷ lệ nhiễm và không nhiễm amip ăn não cho đến nay vẫn chưa được các giới chuyên gia kết luận.

Đối tượng nhiễm amip an não thường là người hay bơi lội, tham gia những môn thể thao ở khu vực nước ngọt, sông suối, suối nước nóng,... Một số trường hợp tìm thấy ký sinh trùng bên trong đất. Amip tấn công vào cơ thể từ mũi, sau đó di chuyển lên não và khiến khu vực này bị tổn thương nghiêm trọng. Trong vòng 7 ngày bệnh nhân có thể tử vong.

Amip Naegleria fowleri xâm nhập cơ thể quá mũi, tấn công não bộ gây chết người. Loại amip này được tìm thấy ở các vùng sông, hồ, kênh rạch nước ngọt khắp thế giới. Không thể quan sát amip bằng mắt thường, bạn chỉ có thể phát hiện chúng qua kính hiển vi. Ký sinh trùng amip có thể phát triển mạnh mẽ ở nhiệt độ cao, chúng ưa thích khu vực nước ấm.

Người bệnh nhiễm amip do tiếp xúc với nước chứa amip. Chủng gây bệnh amip ăn não sẽ từ mũi xâm nhập vào trong cơ thể, đi đến não và phá hủy mô não, dẫn đến nhiễm trùng nặng. Hầu như các trường hợp viêm màng não liên quan đến amip đều dẫn đến một kết cục xấu, tiên lượng ngắn hạn.

Các amip gây bệnh hoạt động mạnh mẽ vào những thời điểm thời tiết nóng bức như mùa hè. Ngoài ra chúng còn phát triển mạnh mẽ ở vùng nước ấm, nhiệt độ nước cao, khu vực có mực nước thấp. Do đó, khả năng người dân dùng nước chứa amip rửa mũi, bơi trong khu vực nước nhiễm ký sinh trùng mắc amip ăn não.

Tuy nhiên bạn đọc không cần quá lo lắng. Bởi, số lượng người nhiễm amip hàng năm là rất cao, tuy nhiên chỉ có ít trong số đó mắc chứng amip ăn não. Amip có thể nhiễm vào cơ thể người từ rau sống, nước bẩn,... chúng đi vào thông qua đường ăn uống, tồn tại bên trong ruột, gan, lách và nhiều bộ phận khác.

Trường hợp nhiễm amip thông qua đường miệng thường dẫn đến các triệu chứng tiêu hóa. Amip tấn công não hiếm khi xảy ra nếu người bệnh không tiếp xúc với chúng qua đường mũi. Những đối tượng súc miệng bằng nước có nhiễm amip xộc lên mũi, bơi lội trong những khu vực nhiễm amip sẽ có khả năng cao hơn.

Chúng nhanh chóng di chuyển vào hệ thần kinh, sinh sôi phát triển với số lượng lớn, ăn các nơ ron thần kinh gây ra nhiều triệu chứng vô cùng khó chịu. Trường hợp không nhận biết sớm, bệnh nhân có thời gian sống ngắn hạn tính từ khi amip tấn công đường hô hấp đi vào não bộ và phá hủy mô tế bào tại cơ quan đầu não.

Triệu chứng

Amip tấn công não bộ gây ra hội chứng viêm màng não tiên phát. Người bệnh gặp phải các triệu chứng như:

• Sốt, đau nhức đầu dữ dội, xảy ra đột ngột.
• Cứng cổ, vị giác thay đổi, khứu giác kém hơn trước.
• Nhạy cảm với ánh sáng, mất cân bằng.
• Buồn nôn, nôn, hay buồn ngủ.
• Trí nhớ kém, động kinh và xuất hiện ảo giác.

Người bệnh có thể tử vong nhanh chỉ trong vòng 1 tuần khi các triệu chứng này xuất hiện.

Chẩn đoán

Áp dụng các biện pháp chẩn đoán amip ăn não cho người bệnh gồm các biện pháp chính:

• Chụp CT: Thu thập hình ảnh chụp cắt ngang não bộ, xác định vị trí não bị tổn thương do amip.
• Chụp MRI: Phương pháp thu nhận hình ảnh não bộ, các mô mềm nhờ sóng radio cao tần.
• Chọc dò tủy sống: Quan sát mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi, đánh gia mức độ nhiễm khuẩn và xác định áp lực nội sọ.

Sau khi xác định được tình trạng tổn thương não bộ, các phương pháp kiểm soát được chỉ định cho bệnh nhân nhằm loại bỏ amip và kéo dài tiên lượng sống tốt nhất cho người bệnh.

Người nhiễm amip vào cơ thể có khoảng 1-14 ngày để ủ bệnh và bắt đầu khởi phát các triệu cứng. Các dấu hiệu ban đầu là sốt cao kèm đau nhức đầu, hơi thở nhanh hơn 30 lần mỗi phút. Cơn sốt kéo dài chuyển dần sang nghiêm trọng hơn, có khi lên đến 41 độ C. Ngoài ra còn nhiều biểu hiện thần kinh liên quan khi amip ăn não.

Người bệnh nhanh chóng gặp phải các vấn đề về thần kinh, não bộ như lú lẫn, thiếu tập trung, một số trường hợp bị động kinh, co giật. Các triệu chứng amip ăn não diễn biến khá nhanh. Nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, chỉ trong khoảng 1 tuần người bệnh có nguy cơ tử vong cao.

Thận trọng khi nhận định các triệu chứng amip ăn não, nhiều trường hợp nhầm lẫn với viêm màng não do vi khuẩn, virus. Hai tình trạng này có các triệu chứng tương đồng tuy nhiên tác nhân gây bệnh khác nhau, dẫn đến những hệ lụy khác nhau. Bệnh nhân cần đến bệnh viện thăm khám để được hỗ trợ điều trị sớm.

Hiện nay, để điều trị amip ăn não bác sĩ sẽ xem xét tình hình sức khỏe của bệnh nhân sau đó đưa ra các chỉ dẫn tương ứng. Chưa có phác đồ cố định chính xác nào để điều trị bệnh lý nhiễm trùng này. Ngoài ra, do đây là một bệnh lý mới, các phác đồ trị liệu và thuốc được sử dụng trong điều trị vẫn còn vướng phải nhiều tranh cãi.

Người bệnh có khả năng tử vong nhanh trong thời gian ngắn khi các amip tấn công vào não. Mặc dù sau khi can thiệp điều trị kéo dài tiên lượng sống thành công, bệnh nhân cũng không tránh khỏi được các di chừng về sau. Theo đó, các dạng thuốc được dùng trong điều trị amip ăn não kể đến như:

• Amphotericin B: Thuốc có tác dụng tiêu diệt amip, tuy nhiên trên lâm sàng thuốc vẫn chưa hoàn toàn phát huy tác dụng tuyệt đối. Sử dụng theo đường tiêm tĩnh mạch, liều dùng được chỉ định phù hợp với từng tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Thông thường sử dụng thuốc từ 0.7mg/kg đến 1mg/kg.
• Rifampin: Thuốc cũng được chỉ định trong một số trường hợp amip ăn não, tuy nhiên về hiệu quả tuyệt đối vẫn chưa được khẳng định. Liều dùng Rifampin khoảng 10mg/kg/ngày.
• Fluconazole: Dùng đường tiêm tĩnh mạch, liều dùng tương tự như Rifampin.
• Miltefosine: Một số trường hợp sử dụng loại thuốc này để điều trị amip ăn não. Liều dùng dựa trên cân nặng của bệnh nhân.
• Azithromycin: Thuốc đã thử nghiệm cho kết quả tốt trên trường hợp động vật, và hiện nay đã được cho phép dùng hiệp đồng với thuốc Amphotericin B.

Tùy vào tình hình sức khỏe của người bệnh các phương án tốt nhất được áp dụng nhằm giúp bệnh nhân kéo dài tiên lượng sống. Không được chậm trễ trong điều trị bởi amip ăn não tiến triển vô cùng nhanh chóng, bệnh nhân có nguy cơ tử vong bất kỳ lúc nào.

Amip ăn não là một trong những trường hợp nhiễm trùng nguy hiểm có thể phát sinh biến chứng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Các amip tồn tại khắp nơi trong môi trường nước, chính vì thế việc loại bỏ chúng hoàn toàn là không thể. Do đó, con người cần tự bảo vệ mình trước các tác nhân gây hại.

Duy trì một lối sống lành mạnh, khoa học là cách tốt nhất giúp bạn bảo vệ an toàn sức khỏe, phòng ngừa amip ăn não. Dưới đây là một số lưu ý:

• Vệ sinh, sát trùng tay sạch sẽ: Dùng xà phòng sát khuẩn, vệ sinh, rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn. Vi khuẩn, ký sinh trùng, virus có mặt ở khắp mọi nơi, theo đó bạn cần chủ động làm sạch tay để tránh nhiễm khuẩn hại cơ thể.
• Tắm rửa thường xuyên: Mỗi ngày bạn nên dành ra thời gian để vệ sinh các nhân, làm sạch cơ thể để hạn chế trường hợp vi khuẩn lưu trú trên da, xâm nhập vào sâu trong cơ thể. Trường hợp bạn đi tắm hồ, ao nên dùng nước sạch vệ sinh lại cơ thể một lần nữa để tránh vi khuẩn, ký sinh trùng có trong nước bám trên da, di chuyển tấn công hệ hô hấp vào não.
• Không sử dụng nguồn nước bẩn: Amip tồn tại ở trong nước, chúng có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu. Đặc biệt bạn sẽ không thể tiêu diệt được chúng bằng muối ăn thông thường. Do đó, bạn nên hạn chế sử dụng nguồn nước mát, nước giếng pha nước muối súc miệng, rửa mũi để giảm thiểu rủi ro amip ăn não. Thay vào đó bạn có thể dùng nước muối sinh lý được sản xuất và bán tại các nhà thuốc để làm sạch mũi.
• Hạn chế tắm, bơi lội ao hồ bẩn: Việc này giúp bạn tránh trường hợp bị nhiễm amip. Đặc biệt bạn không nên làm xáo trộn phần trầm tích ở dưới đấy ao, hồ, bể bơi. Vùng nước nông, ấm có thể là nơi trú ngụ lý tưởng của amip mà mắt thường bạn không thể nhìn thấy.
• Thường xuyên khám sức khỏe định kỳ: Thăm khám và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Nhất là khi bạn phát hiện cơ thể có biểu hiện bất thường nên chủ động đến khám và điều trị khắc phục sớm.

1. Tôi cần làm các xét nghiệm gì để chẩn đoán amip ăn não?

2. Tình hình nhiễm amip tôi đang gặp phải có nguy hiểm không?

3. Tiên lượng sống của tôi là bao lâu?

4. Dùng thuốc kháng sinh có điều trị được amip ăn não không?

5. Tôi sẽ gặp di chứng gì sau điều trị amip ăn não?

6. Tôi cần làm gì để bảo vệ người thân tránh khỏi amip?

7. Tôi có thể dùng nước muối để loại bỏ amip không?

8. Khi bị amip tấn công có cách nào để loại bỏ hoàn toàn không?

Amip ăn não là trường hợp nhiễm trùng nguy hiểm có khả năng đe dọa tính mạng của người bệnh. Chính vì thế, bạn đọc nên chủ động bảo vệ sức khỏe, không chỉ bản thân mà còn cho cả các thành viên trong gia đình. Phổ cập về sự nguy hiểm của amip ăn não, chủ động đưa người có dấu hiệu nghi ngờ gặp bác sĩ để được kiểm tra và chữa trị sớm nhất có thể.