Bệnh phù gai thị

Người mắc chứng phù gai thị gặp phải các triệu chứng suy giảm thị lực, trường hợp nặng có thể bị xuất huyết võng mạc, giãn tĩnh mạch võng mạc,... và nhiều vấn đề khác. Bệnh nhân cần phát hiện sớm các bất thường và can thiệp điều trị, phòng tránh rủi ro ảnh hưởng thị lực, đặc biệt là mù lòa.

Bệnh phù gai thị (Papilloedema) là hệ lụy khi dòng chảy bào tương tại sợi trục của các dây thần kinh thị giác gặp phải tình trạng tắc nghẽn trong thời gian dài. Khi đó, các sợi trục gai thị bị phù làm giảm thị lực, mất thị trường, phản xạ đồng tử hướng tâm bị rối loạn, cùng với nhiều vấn đề khác.

Gai thị là vùng quan trọng trong mắt, đây là điểm mà những sợi thần kinh thị giác đi qua để vào nhãn cầu. Gai thị nằm ở vị trí lệch về phía mũi chứa hàng triệu tế bào hạch võng mạc. Các sợi trục tập trung tại gai thị không có Myelin.

Hình dạng của gai thị là hình tròn hoặc oval đứng. Đường kính ngang của giai thị khoảng 1,7nm đến 1,8nm, đường kính dọc khoảng 1,85nm đến 1,95nm. Khi có bất thường xảy ra, gai thị có thể bị phù và mờ đi làm ảnh hưởng đến thị lực.

Có nhiều nguyên nhân liên quan đến vấn đề này. Trong đó có các giả thuyết chỉ ra sự ảnh hưởng của áp lực nội sọ lên thị giác hoặc các tổn thương dây thần kinh liên quan gây bệnh. Phù gai thị cũng có khả năng là triệu chứng cảnh báo bệnh lý. Trường hợp kéo dài, ngoài biến chứng hại sức khỏe, bệnh nhân thậm chí còn có nguy cơ bị đe dọa tính mạng.

Người bị phù gai thị có các khuyết tật bao gồm điểm mù sinh lý mở rộng khiến thị lực giảm, mất thị lực dưới mũi,... Các chuyên gia phân bệnh lý thành các giai đoạn chính từ sớm đến nặng bao gồm:

• Phù gai thị sớm: Giai đoạn này bệnh nhân thường không có biểu hiện bất thường, do đó rất khó phát hiện. Các triệu chứng dễ dàng bị nhầm lẫn sang các vấn đề khác tại mắt. Tuy nhiên qua thăm khám cận lâm sàng có thể phát hiện sự cương tụ gai thị, nhòe bờ gai ở phần thái dương, giãn tĩnh mạch và nhô bờ gai nhẹ.
• Phù gai thị tiến triển: Thông qua thăm khám có thể nhận thấy gai thị đã có sự bất ổn rõ rệt. Gai thị bị biến dạng, hình thù như nấm và bị mất lõm gai sinh lý. Bên cạnh đó, giai đoạn này các lớp sợi thần kinh bị nổi lên rõ, mất bờ gai thị,... và nhiều triệu chứng nặng nề hơn.
• Phù gai thị mãn tính: Những đối tượng mắc bệnh kéo dài không điều trị có thể chuyển thành dạng mãn tính. Phù gai thị kèm theo xuất huyết diễn ra hàng tháng, xuất tiết tan dần. Giai đoạn mãn tính sự căng giãn động mạch co nhỏ, tĩnh mạch cũng dần thuyên giảm.
• Phù gai thị teo gai: Đây là tình trạng nặng, gai thị chuyển sang bạc màu, có khi trắng bệch. Bờ gai thị lúc này quan sát thấy bị nham nhở, thậm chí là mất bóng. Mạch máu không còn đi vào gai thị, võng mạch co nhỏ. Người bệnh bị mất thị lực, mù lòa vĩnh viễn nếu phù gai thị tiến triển sang giai đoạn teo gai.

Nhiều tài liệu cho thấy tình trạng phù gai thị có liên quan đến sự tăng áp lực nội sọ. Ngoài hiện tượng phù gai thị, người bệnh khi đó còn gặp phải các vấn đề về thần kinh, bị buồn nôn bất thường. Riêng trường hợp phù gai thị có thể xuất hiện do các nguyên nhân kể đến như:

• Nhãn cầu bị tổn thương gây hạ nhãn cầu đột ngột. Nguyên nhân gây phù gai thị do nhãn cầu nhiều người gặp phải. Khi đó, nhãn áp tăng, thủng nhãn cầu, viêm tắc trung tâm tĩnh mạch,... là các yếu tố tác động gây ra bất thường gai thị.
• Ngoài ra, bệnh phù gai thị còn có khả năng hình thành do các nguyên nhân tại hốc mắt. Các dây thần kinh tại hốc mắt bị chèn ép, hốc mắt bị áp xe, u hốc mắt, ảnh hưởng của nội tiết khiến mắt lồi,...
• Nguyên nhân gây bệnh gai thị có liên quan đến vấn đề nội sọ. Trong đó có thể nhắc đến các hiện tượng như hẹp cống sylvius, u nội sọ, u di căn hốc mắt, viêm não, áp xe, dị dạng động mạch và tĩnh mạch, tràn dịch não bẩm sinh,... và nhiều vấn đề khác.
• Một số trường hợp bị phù gai thị liên quan đến hiện tượng huyết áp cao, bệnh bạch cầu, những bệnh nhân bị nhiễm độc thai nghén,...

Bệnh nhân khi gặp phải triệu chứng bất thường tại mắt nên chủ động đến gặp bác sĩ. Dựa trên nguyên nhân và yếu tố gây bệnh, bác sĩ chỉ định phác đồ tương ứng nhằm kiểm soát bệnh lý, kịp thời ngăn chặn các biến chứng nguy hại.

Triệu chứng

Giai đoạn đầu bệnh nhân bị phù gai thị thường không nhận thấy triệu chứng nào rõ rệt. Tuy nhiên khi gai thị biến dạng nghiêm trọng hơn, mắt sẽ có các biểu hiện bất thường từ nhẹ dần trở nên nặng nề.

Phù gai thị thường xảy ra ở cả hai bên mắt. Người bệnh có các triệu chứng như:

• Tình trạng mắt nhìn song thị
• Nhìn mờ thoáng qua kèm theo đau nhức đầu
• Buồn nôn và nôn
• Sưng, xung huyết gai thị hai mắt
• Xuất hiện võng mạc gai thị, giãn tĩnh mạch võng mạc
• Tĩnh mạch mắt ngoằn ngoèo
• Lan rộng điểm mù sinh lý

Phù gai thị là một trong những triệu chứng mà bệnh nhân bị tăng áp lực nội sọ gặp phải. Các triệu chứng ở mỗi trường hợp, mỗi giai đoạn phát bệnh sẽ không hoàn toàn giống nhau. Nhiều trường hợp khó phát hiện khiến bệnh nhân gặp phải các biến chứng nặng nề.

Tùy vào mức độ áp lực nội sọ nhẹ hay nghiêm trọng, bệnh nhân có thể gặp phải những biểu hiện như:

• Phù gai thị giai đoạn đầu dẫn đến gai thị cương tụ, kiểm tra thấy một bên gai thị bị phù và có hiện tượng nhòe bờ gai, giãn nhẹ tĩnh mạch.
• Giai đoạn tiến triển các biểu hiện bất thường tại mắt trở nên rõ nét hơn. Theo đó, qua chẩn đoán cận lâm sàng phát hiện lồi gai thị hình nấm, gai sinh lý biến mất, bờ gai thị bị xóa,... kèm theo các triệu chứng giãn tĩnh mạch, xoắn vặn, gai thị nổi tia nâu nhạt, xuất huyết quanh gai.
• Người bị phù gai thị mãn tính nhận thấy các triệu chứng như xuất huyết, xuất huyết tan, giảm sự căng tức tĩnh mạch, gai thị không còn nhô cao, rối loạn sắc giác và các triệu chứng về mắt cũng có sự thuyên giảm, tuy nhiên không chấm dứt mà kéo dài dai dẳng.
• Ở giai đoạn cuối khi gai thị bị teo, người bệnh có nguy cơ bị mất thị lực tạm thời hoặc mất hoàn toàn.

Nếu phát hiện sớm và có biện pháp điều trị phù hợp, bệnh nhân có thể điều trị khỏi bệnh phù gai thị. Tuy nhiên do nhiều người nhẫm lẫn triệu chứng, chủ quan không kiểm soát càng làm gai thị tổn thương nặng nề hơn.

Đặc biệt đối với trẻ em dưới 5 tuổi, các triệu chứng phù gai thị khá mờ nhạt kéo theo nhiều hệ lụy cho bé khi không phát hiện chữa trị sớm. Mỗi trường hợp tùy vào nguyên nhân gây phù gai thị sẽ có mức độ ảnh hưởng thị lực khác nhau. Bệnh nhân cần can thiệp điều trị sớm để ngăn ngừa rủi ro biến chứng nặng nề.

Chẩn đoán

Chẩn đoán lâm sàng triệu chứng người bệnh gặp phải. Bệnh nhân cần trình bày các vấn đề liên quan như tiền sử bệnh lý của bản thân và gia đình, thuốc đang dùng, chấn thương gặp phải nếu có,... để bác sĩ nhận định tình trạng sức khỏe.

Kết hợp các phương pháp xét nghiệm cận lâm sàng tìm hiểu nguyên do, xác định vị trí tổn thương, mức độ phù gai thị để có cách điều trị tương ứng. Biện pháp chẩn đoán bao gồm:

• Xét nghiệm công thức máu
• Chụp MRI
• Chụp CT não
• Chọc dịch tủy não
• Sinh hóa máu

Khi có kết quả xét nghiệm, chỉ định điều trị cho người bệnh bằng biện pháp phù hợp. Bệnh nhân nên đến bệnh viện uy tín, khám sớm và tuân thủ theo phác đồ điều trị để bảo vệ sức khỏe mắt và sức khỏe tổng thể.

Bệnh nhân mắc chứng phù gai thị có thị lực ngày càng giảm, ảnh hưởng đến chất lượng đời sống, công việc. Tình trạng giảm thị lực có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên mắt. Ngoài ra, bệnh nhân còn có nguy cơ bị teo dây thần kinh thị giác nếu bệnh không được kiểm soát.

Thị lực khi bị suy giảm không còn khả năng phục hồi. Một số trường hợp phù gai thị có liên quan đến áp lực nội sọ, có khối u não, áp xe não, nhiễm trùng hệ thần kinh,... có nguy cơ đối diện với biến chứng nặng nề hơn nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.

Đặc biệt là rủi ro chèn ép thần kinh, đe dọa tính mạng bệnh nhân. Chính vì thế khi phát hiện cơ thể có biểu hiện bất thường người bệnh nên chủ động thăm khám sớm. Điều trị phù gai thị theo phác đồ kết hợp chăm sóc cơ thể phòng ngừa bệnh biến chứng.

Bác sĩ thăm khám và chỉ định biện pháp điều trị phù gai thị cho người bệnh. Tùy tình trạng sức khỏe của mỗi người mà phương pháp can thiệp sẽ không hoàn toàn giống nhau. Điều trị đúng kết hợp chăm sóc tốt giúp bệnh nhân sớm phục hồi sức khỏe, ngăn chặn biến chứng.

Nguyên tắc điều trị bao gồm chủ động khắc phục các rối loạn tuần hoàn, cung cấp dinh dưỡng ổn định hoạt động hệ thần kinh thị giác, tăng cường chống viêm, kháng khuẩn. Chẳng hạn:

• Bổ sung dinh dưỡng giúp phục hồi hoạt động hệ thần kinh. Trong đó cần cung cấp cho cơ thể các vitamin B1, B6 và B12, những loại vitamin có lợi cho dây thần kinh thị giác.
• Sử dụng bổ sung các thuốc giúp tăng cường tuần hoàn, tránh tắc nghẽn, thuốc giúp giãn mạch.
• Sử dụng thuốc chống viêm trong điều trị phù gai thị có liên quan đến viêm nhiễm. Thuốc dùng đường uống, đường tiêm hoặc kết hợp vừa uống vừa tiêm.

Ngoài ra, bệnh nhân cần điều trị nguyên nhân gây phù gai thị, nhất là khi tình trạng này liên quan đến bệnh lý nội sọ, viêm nhiễm, nhiễm khuẩn hệ thần kinh trung ương,... Phác đồ điều trị nguyên nhân gây bệnh được hướng dẫn chi tiết, đảm bảo hiệu quả và an toàn. Một số vấn đề như:

• Chỉ định biện pháp kiểm soát huyết áp, giúp bệnh nhân ổn định huyết áp trong trường hợp phù gai thị do tăng áp.
• Tiến hành can thiệp ngoại khoa nếu phù gai thị có liên quan đến khối u não.
• Chỉ định phác đồ xạ trị nếu bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh bạch cầu, nhằm bảo vệ thị lực cho người bệnh.
• Sử dụng thuốc kháng sinh nếu bệnh nhân bị phù gai thị do nhiễm khuẩn. Liều dùng và loại thuốc được bác sĩ kê đơn phù hợp với tình hình sức khỏe của người bệnh.

Mỗi phương án can thiệp điều trị có ưu và nhược điểm nhất định. Bệnh nhân nên tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, thăm khám điều trị sớm để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất, bảo vệ sức khỏe và đời sống.

Bệnh phù gai thị có thể gây ảnh hưởng thị lực nặng nề nếu không phát hiện và điều trị. Do đó, bệnh nhân nên sớm thăm khám nếu nhận thấy cơ thể có triệu chứng bất thường. Tùy tình trạng phù gai thị và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ tương ứng.

Bên cạnh đó chủ động phòng bệnh cũng là khuyến cáo được các chuyên gia đặt ra hàng đầu. Lưu ý như sau:

• Bảo vệ sức khỏe chủ động bằng cách điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp, bổ sung cho cơ thể các nhóm chất cần thiết một cách cân đối và đầy đủ. Không nên ăn những thực phẩm quá ngọt, quá mặn, không nên lạm dụng thức uống chứa chất kích thích,...
• Xây dựng lối sống khoa học và lành mạnh, ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục nâng cao sức khỏe, tăng sự dẻo dai, tăng sức đề kháng cho cơ thể.
• Kiểm soát huyết áp, kiểm soát đường huyết, kiểm soát cân nặng, chủ động bảo vệ mắt, tránh gặp các vấn đề làm suy giảm thị giác.
• Ngủ đủ, hạn chế lạm dụng mắt cho công việc, dành thời gian để mắt được nghỉ ngơi.
• Trường hợp thị lực giảm nên chủ động đến gặp bác sĩ khám mắt, sử dụng mắt kính hoặc can thiệp điều trị bệnh về mắt từ sớm, tránh gặp biến chứng nguy hiểm.

1. Phù gai thị là bệnh gì?

2. Tôi có thể nhận biết phù gai thị qua triệu chứng nào?

3. Nguyên nhân vì sao tôi bị phù gai thị?

4. Tôi cần làm xét nghiệm gì để chẩn đoán phù gai thị?

5. Nếu không điều trị phù gai thị có được không?

6. Tôi cần sử dụng thuốc gì điều trị phù gai thị?

7. Trường hợp nào tôi cần phẫu thuật mắt?

8. Phù gai thị có tái phát sau điều trị không?

9. Chi phí điều trị bệnh phù gai thị là bao nhiêu?

10. Tôi cần làm gì trong thời gian điều trị để sớm cải thiện thị lực?

Bệnh phù gai thị xảy ra do ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố. Trường hợp bệnh nhân không phát hiện và điều trị kịp thời có thể gặp phải biến chứng nguy hiểm. Chính vì thế, người bệnh nên chủ động thăm khám sớm nếu nhận thấy mắt có dấu hiệu bất thường. Chẩn đoán và điều trị bệnh theo phác đồ y tế, kết hợp chăm sóc tốt giúp bệnh nhân phục hồi sức khỏe hiệu quả.