Nấm âm đạo là gì? Biểu hiện, điều trị, phòng ngừa

Đặt lịch hẹn

×

Thạc sĩ BÁC SĨ ĐỖ THANH HÀ

Trung tâm Thuốc dân tộc – Nguyễn Thị Định – Hà Nội

Đặt lịch

Bệnh nấm âm đạo xảy ra khi các loại vi nấm (đặc biệt là nấm men) phát triển quá mức trong âm đạo. Bệnh gây ngứa ngáy vùng kín, đau khi quan hệ tình dục, dịch tiết âm đạo có mùi hôi tanh và vón cục.

Nấm âm đạo là gì?

Bệnh nấm âm đạo xảy ra và nhanh chóng tiến triển khi các loại vi nấm (đặc biệt là nấm men) phát triển quá mức trong âm đạo. Khi đó niêm mạc âm đạo, mô âm hộ sẽ bị kích ứng dẫn đến đỏ ửng, sưng, phát sinh biểu hiện ngứa ngáy và nhiều dấu hiệu bất thường khác, Cụ thể đau khi quan hệ tình dục, dịch tiết âm đạo có mùi hôi tanh và vón cục.

Bệnh nấm âm đạo có thể xảy ra ở nhiều độ tuổi khác nhau, bao gồm cả nữ giới đang trong độ tuổi sinh nở hoặc chưa từng quan hệ tình dục. Bệnh ít phát sinh biến chứng và thường không gây nguy hiểm nếu sớm kiểm soát và điều trị đúng cách. Đối với những trường hợp chủ quan trong quá trình điều trị, bệnh có thể phát triển làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe tổng thể.

Nguyên nhân gây nấm âm đạo

Các loại vi nấm trong âm đạo có thể nhanh chóng phát triển trong môi trường ẩm ướt. Vì thế ngay khi có điều kiện thuận lợi, các vi nấm sẽ nhanh chóng phát triển trong âm đạo và gây bệnh. Cụ thể:

1. Không thường xuyên vệ sinh hoặc vệ sinh vùng kín không đúng cách

Không thường xuyên vệ sinh hoặc vệ sinh vùng kín không đúng cách được xác định là nguyên nhân hàng đầu khiến các vi nấm trong âm đạo phát triển mạnh và gây bệnh. Nguyên nhân là do việc vệ sinh không sạch sẽ vùng kín có thể khiến âm đạo luôn trong trạng thái quá mức, tích tụ cặn nước tiểu, bụi bẩn, vi khuẩn và nhiều yếu tố khác. Từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển quá mức của vi nấm, làm mất cân bằng môi trường âm đạo và gây nấm âm đạo.

Các thói quen vệ sinh vùng kín không đúng:

• Không tắm rửa mỗi ngày, không thường xuyên vệ sinh vùng kín
• Mặc lại quần lót bẩn hoặc mặc quần lót ẩm ướt
• Không lau khô vùng kín sau khi tắm và trước khi mặc quần lót
• Lạm dụng dung dịch vệ sinh hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh không phù hợp, có độ pH cao, chứa chất gây kích ứng hoặc chứa chất tẩy rửa mạnh.
• Không lau chùi vùng kín hoặc lau chùi vùng kín không đúng cách sau khi đi vệ sinh. Lưu ý cần lau vùng kín từ trước ra sau để tránh nấm và vi khuẩn tử hậu môn di chuyển lên âm đạo.

2. Lạm dụng thuốc kháng sinh

Hệ sinh vật tồn tại trong môi trường âm đạo sẽ bị mất cân bằng khi nữ giới lạm dụng quá mức thuốc kháng sinh hoặc dùng thuốc trong thời gian dài. Nguyên nhân là do việc sử dụng thuốc quá mức có thể khiến các hoạt chất tạo thành thuốc kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn gây hại và vi sinh vật có lợi trong âm đạo. Từ đó làm tăng số lượng vi nấm gây viêm âm đạo và nấm âm đạo.

3. Mất cân bằng nội tiết tố nữ

Trong cơ thể của nữ giới, ổn định nồng độ hormone Estrogen là điều cần thiết. Bởi loại hormone này tham gia vào quá trình thúc đẩy hoạt động và đảm bảo chức năng của các tuyến dịch. Đồng thời ổn định cấu trúc và độ pH trong môi trường âm đạo.

Khi nồng độ hormone Estrogen bị mất cân bằng hoặc bị suy giảm, quá trình sản sinh dịch tiết âm đạo sẽ mất tính ổn định, độ ẩm không được đảm bảo và môi trường âm đạo bị mất cân bằng. Từ đó khiến khả năng tự bảo vệ của niêm mạc âm đạo bị suy yếu, nấm âm đạo dễ dàng bùng phát và gây bệnh.

4. Mặc quần lót bó sát

Việc mặc quần lót hay trang phục bên ngoài bó sát vào cơ thể có thể khiến khiến vùng kín bị cọ sát, đổ nhiều mồ hôi, bí bách và tăng nguy cơ tổn thương. Trong khi đó, vi nấm dễ dàng phát triển mạnh khi gặp môi trường ẩm ướt.

Sau khi phát triển và gia tăng về số lượng, các vi nấm tấn công sâu vào bộ phận sinh dục khiến âm đạo bị sưng viêm và mắc bệnh.

5. Dùng bao cao su kém chất lượng

Việc sử dụng bao cao su kém chất lượng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh nấm âm đạo ở phụ nữ. Nguyên nhân là do niêm mạc âm đạo có thể bị kích ứng từ các hóa chất, chất liệu của bao cao su, chất tạo mùi và chất tạo màu. Từ đó giúp nấm dễ dàng phát triển và gây bệnh.

6. Sử dụng giấy vệ sinh kém chất lượng

Sau khi đi vệ sinh, nữ giới thường có thói quen sử dụng khăn giấy lau vùng kín. Thực tế cho thấy thói quen này cần được duy trì để phòng ngừa tình trạng ứ đọng cặn nước tiểu khiến âm đạo ẩm ướt và dễ viêm.

Tuy nhiên việc sử dụng giấy vệ sinh kém chất lượng, không đảm bảo an toàn vệ sinh trong quá trình sản xuất có thể khiến vi khuẩn, nấm di chuyển từ giấy vệ sinh đến âm đạo, sau đó gây bệnh.

7. Thói quen thức khuya, ngủ không đủ giấc

Sức đề kháng của bạn sẽ nhanh chóng suy giảm từ thói quen thức khuya và ngủ không đủ giấc. Ngoài ra thói quen này còn làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh và gây rối loạn nội tiết tố. Điều này làm tăng khả năng phát triển nấm men và gây nhiễm nấm âm đạo

8. Nhịn đi tiểu

Trong nước tiểu của mỗi người có thể chứa các vi sinh vật và vi khuẩn. Trong trường hợp thường xuyên nhịn tiểu, các tác nhân gây hại có thể bám trong bàng quang, lâu ngày tăng số lượng và tăng khả năng gây bệnh. Khi đó vi khuẩn và các vi sinh vật không chỉ gây viêm bàng quang, viêm đường tiết niệu mà còn gây viêm âm đạo, viêm vùng chậu và nhiều cơ quan lân cận khác.

9. Cạo lông mu

Lông mu có tác dụng ngăn bụi bẩn, bảo vệ vùng kín khỏi bị va chạm mạnh hay tổn thương khi di chuyển và ma sát với quần. Ngoài ra lông mu còn có khả năng ngăn chặn ký sinh trùng, nấm hay vi khuẩn xâm nhập sâu vào âm đạo.

Chính vì thế thói quen cạo lông mu sẽ khiến hàng rào bảo vệ vùng kín bị phá bỏ, làm tổn thương da và tăng nguy cơ trầy xước trong quá trình cạo. Từ đó làm tăng nguy cơ viêm và nhiễm nấm âm đạo.

10. Sử dụng băng vệ sinh hàng ngày

Theo quan niệm của nhiều người phụ nữ, việc dán băng vệ sinh hàng ngày vào đáy quần có thể làm thông thoáng và giúp vùng kín khô ráo, đồng thời ngăn vùng kín tiếp xúc với các tác nhân gây hại.

Tuy nhiên thực tế cho thấy việc lạm dụng băng vệ sinh hàng ngày, không thường xuyên thay băng có thể làm tăng mức độ ẩm ướt của vùng kín, tạo môi trường cho vi nấm phát triển. Từ đó khiến âm đạo bị kích ứng, ngứa ngáy, nổi mẩn và viêm.

11. Ngâm mình trong bồn tắm

Môi trường âm đạo có thể bị ảnh hưởng từ thói quen ngâm mình hoặc tắm trong bồn tắm nước nóng, tắm với vòi nước nóng hoặc dùng bồn tạo sóng. Bởi nước nóng cùng các chất trong xà phòng tắm có thể tạo ra môi trường nhiều kiềm. Trong khi đó, âm đạo có tính axit nhẹ. Nếu tắm, ngâm mình và vệ sinh âm đạo trong bồn nước, môi trường âm đạo sẽ thay đổi, mất cân bằng nồng độ pH và tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Ngoài ra việc không thường xuyên tẩy rửa bồn tắm còn khiến vi khuẩn, nấm, virus, bụi bẩn và nhiều tác nhân khác tích tụ. Từ đó khiến chúng dễ dàng xâm nhập sâu vào âm đạo dẫn đến viêm nhiễm khi ngâm mình và vệ sinh vùng kín trong bồn.

Dấu hiệu nhận biết nhiễm nấm âm đạo

Khi bị nhiễm nấm âm đạo, nữ giới sẽ nhận thấy cơ thể và vùng kín phát sinh những dấu hiệu khó chịu sau:

• Có cảm giác khó chịu và ngứa vùng kín (triệu chứng điển hình)
• Âm đạo và âm hộ có dấu hiệu sưng, đỏ và nóng
• Nữ giới quan hệ tình dục có cảm giác đau đớn
• Có cảm giác rát, đau và khó chịu ở mỗi lần đi tiểu
• Dịch tiết âm đạo có màu trắng, không mùi và đặc
• Dịch âm đạo tiết ra nhiều hơn so với thông thường.

Mức độ nguy hiểm của bệnh nấm âm đạo

Nấm âm đạo ít phát sinh biến chứng và thường không gây nguy hiểm nếu sớm kiểm soát và điều trị đúng cách. Tuy nhiên nếu chủ quan trong quá trình điều trị, bệnh có thể phát triển, tấn công vào các cơ quan lân cận. Từ đó gây biến chứng làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe tổng thể. Cụ thể:

• Viêm vùng chậu
• Viêm nấm tử cung
• Viêm nấm cổ tử cung
• Nhiễm trùng đường tiết niệu…

Đối với trường hợp nặng, nấm âm đạo có thể gây biến chứng ở ống dẫn  trứng và buồng trứng, thậm chí gây vô sinh hiếm muộn.

Nhiễm nấm âm đạo – Khi nào cần đến bác sĩ?

Nữ giới cần đến chuyên khoa và tiến hành thăm khám khi rơi vào một trong những trường hợp sau:

• Các triệu chứng bất thường xuất hiện.
• Không có tiền sử bị nhiễm nấm âm đạo trước đó.
• Có nghi ngờ bị viêm nhiễm âm đạo do nấm.
• Các triệu chứng lâm sàng không có dấu hiệu thuyên giảm hoặc trở nên nặng hơn sau quá trình điều trị nhiễm nấm bằng thuốc đặt âm đạo hoặc thuốc bôi chống nấm (thuốc điều trị không kê đơn).
• Xuất hiện thêm một hoặc nhiều triệu chứng khác.

Nấm âm đạo được chẩn đoán như thế nào?

Để chẩn đoán nấm âm đạo, một số kỹ thuật dưới đây sẽ được thực hiện:

Khám lâm sàng

• Bác sĩ chuyên khoa đặt một số câu hỏi liên quan đến các loại thuốc đang sử dụng và tiền sử mắc bệnh
• Trao đổi thông tin với bệnh nhân về các triệu chứng lâm sàng

Thăm khám vùng chậu

Bác sĩ chuyên khoa tìm kiếm các tổn thương thực thể thông qua quá trình thăm khám âm đạo và vùng chậu với dụng cụ hỗ trợ (mỏ vịt).

Xét nghiệm khí hư

Trong khi khám âm đạo và vùng chậu, một mẫu dịch tiết âm đạo sẽ được lấy ra để thực hiện xét nghiệm chẩn đoán và soi tươi dưới kính hiển vi. Kết quả thu được từ xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ chuyên khoa xác định chính xác bệnh lý và loại nấm gây bệnh.

Test amin

Test amin cho phép bác sĩ chuyên khoa đưa ra kết luận cuối cùng về tình trạng nhiễm nấm âm đạo. Để thực hiện xét nghiệm chẩn đoán này, bác sĩ sẽ sử dụng một lượng vừa đủ dung dịch KOH nhỏ nhanh vào mẫu xét nghiệm (mẫu khí hư tiết ra từ âm đạo của bệnh nhân).

Trong trường hợp mẫu khí hư bốc ra mùi hôi tanh khó chịu, tương tự như cá chết thì nguy cơ cao nữ giới đã bị nhiễm nấm âm đạo.

Phương pháp điều trị nấm âm đạo

Thuốc kháng nấm được ưu tiên sử dụng trong quá trình điều trị nấm âm đạo. Loại thuốc này được bào chế theo nhiều dạng khác nhau để phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Bao gồm thuốc kháng nấm dạng viên đặt âm đạo, viên uống và kem bôi.

Thuốc kháng nấm dạng viên uống có khả năng chống nấm toàn thân trong khi thuốc kháng nấm dạng kem bôi hoặc viên đặt âm đạo chỉ có tác dụng điều trị tại chỗ.

1. Thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên uống

Thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên uống sẽ được xem xét và chỉ định sử dụng cho những trường hợp bị nhiễm nấm âm đạo nặng hoặc tái phát nhiều lần.

Có 2 loại thuốc chống nấm âm đạo được sử dụng phổ biến gồm:

Fenticonazol

Những loại thuốc chống nấm âm đạo chứa Fenticonazol như Flucomedil, Diflazon… có khả năng chống nấm toàn thân, điều trị nhiễm trùng và ngăn ngừa tái phát.

Liều dùng Fenticonazol 150mg được khuyến cáo như sau:

• Viêm nấm âm đạo tái phát: Uống Fenticonazol 1 lần/ tuần. Dùng thuốc liên tục trong 6 tháng.
• Nhiễm nấm nặng: Uống Fenticonazol 2 lần/ tuần (cách nhau 72 tiếng). Dùng thuốc liên tục trong 6 tháng hoặc kéo dài thời gian dùng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Lưu ý:

• Cần thận trọng khi dùng Fenticonazol cho phụ nữ mang thai.

Itraconazol

Hoạt chất Itraconazol được tìm thấy trong các loại thuốc chống nấm như Itraxcop, Canditral, Sporal. Hoạt chất này có khả năng tiêu diệt nấm và kháng nấm.

Thông thường, liều dùng Itraconazol sẽ được chỉ định dựa vào tình trạng sức khỏe, loại vi nấm, mức độ phát triển bệnh lý và độ tuổi của từng bệnh nhân.

Tuy nhiên Itraconazol được khuyến cáo với liều dùng như sau:

• Nhiễm nấm nặng: Uống 2 viên (200mg)/ lần x 2 lần/ ngày. Dùng thuốc kéo dài trong 1 tuần.

Lưu ý:

• Thuốc Itraconazol chống chỉ định dùng cho những người có vấn đề về gan và phụ nữ mang thai.

2. Thuốc bôi trị nấm âm đạo

Thông thường để điều trị tại chỗ cho những trường hợp bị nấm âm đạo, bác sĩ chuyên khoa sẽ yêu cầu bạn sử dụng thuốc bôi chứa hoạt chất chống nấm hoặc kháng sinh. Do được dùng trong quá trình điều trị tại chỗ nên thuốc chống nấm dạng kem bôi ít gây tác dụng phụ hơn so với thuốc uống.

Các thuốc bôi chống nấm được bào chế với nhiều dạng khác nhau. Điển hình như thuốc mỡ, kem bôi và gel. Tuy nhiên cả ba dạng bào chế đều được sử dụng với mục đích xoa dịu niêm mạc âm đạo và âm hộ, diệt nấm, cải thiện cảm giác ngứa ngáy và nóng rát vùng kín.

Một số thuốc bôi chống nấm được sử dụng phổ biến gồm:

• Clotrimazole
• Butoconazole
• Nizoral
• Ketoconazole.

Liều dùng thuốc bôi chống nấm:

• Liều khuyến cáo: Bôi thuốc từ 1 – 3 lần/ ngày. Thời gian dùng thuốc dựa vào chỉ định của bác sĩ chuyên khoa đối với từng trường hợp cụ thể.

Cách sử dụng thuốc bôi chống nấm:

• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng diệt khuẩn
• Vệ sinh vùng kín và lau khô
• Nặn thuốc ra tay với một lượng vừa đủ
• Nhẹ nhàng thoa thuốc vào vùng kín
• Đợi từ 3 – 5 phút cho thuốc khô, sau đó mặc quần lót như bình thường.

3. Thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên đạn đặt âm đạo

Để gia tăng hiệu quả điều trị, thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên đặt thường được sử dụng kết hợp với thuốc chống nấm dạng kem bôi. Khi được sử dụng, viên đặt âm đạo sẽ phát huy tác dụng kháng nấm tại chỗ, ức chế hoạt động phân chia tế bào của nấm. Đồng thời tiêu diệt nấm và khắc phục các triệu chứng của bệnh.

Một số loại thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên đặt được sử dụng phổ biến:

Clotrimazol

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Clotrimazol duy nhất với liều 100 mg hoặc 500mg.

Mikopenotran

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Mikopenotran duy nhất với liều 1200mg.

Fenticonazol

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Fenticonazol duy nhất với liều 1200mg.
• Chống chỉ định: Phụ nữ mang thai.

Ecozole

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Ecozole (150mg)/ lần/ ngày. Sử dụng liên tục trong 3 ngày.

Gyno-pevaryl

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Gyno-pevaryl (150mg)/ lần x 2 lần/ ngày (cách nhau 12 tiếng ở mỗi lần đặt thuốc). Sử dụng liên tục trong 3 ngày.

Depot

• Liều khuyến cáo: Dùng 1 viên Depot (150mg)/ lần x 2 lần/ ngày (cách nhau 12 tiếng ở mỗi lần đặt thuốc). Áp dụng thời gian dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Hướng dẫn cách đặt thuốc âm đạo:

• Vệ sinh tay bằng xà phòng diệt khuẩn
• Sử dụng nước ấm vệ sinh sạch sẽ vùng kín, lau khô
• Lấy thuốc ra khỏi bao bì
• Nhúng thuốc vào nước ấm trong vài giây để thuốc mềm và dễ tan hơn trong âm đạo
• Ngồi xổm hoặc nằm ngửa với hai chân co lại và dang rộng bằng vai
• Kẹp thuốc vào giữa hai ngón tay và nhẹ nhàng đưa thuốc vào âm đạo
• Nghỉ ngơi tại chỗ trong 30 phút để thuốc tan hết và tránh thuốc rơi ra ngoài hoặc có thể đi ngủ sau khi đặt thuốc (lưu ý tránh đi lại, tránh quan hệ tình dục sau khi đặt thuốc, nên đặt thuốc vào buổi tối)

Việc sử dụng thuốc chữa nấm âm đạo dạng viên đặt có thể gây ta một số tác dụng phụ gồm: Rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, chóng mặt, đau đầu. Hãy dùng thuốc đúng liều, đúng cách và thông báo với bác sĩ khi tác dụng phụ xảy ra.

Biện pháp phòng ngừa bệnh nấm âm đạo

Bệnh nấm âm đạo dễ phát sinh và thường tái phát nhiều lần. Vì thế, nếu được chẩn đoán nhiễm nấm, bạn cần áp dụng đúng phương pháp chữa trị. Đồng thời áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa bệnh tái phát hoặc phát sinh (ở người không có tiền sử dụng).

Các biện pháp phòng ngừa bệnh nấm âm đạo gồm:

• Thường xuyên vệ sinh vùng kín, giữ vùng kín khô thoáng và tắm rửa mỗi ngày.
• Dùng khăn giấy mềm nhẹ nhàng lau vùng kín từ trước ra sau sau khi đi vệ sinh.
• Tránh sử dụng giấy vệ sinh bẩn, không đảm bảo chất lượng, dung dịch vệ sinh hoặc các sản phẩm liên quan chứa chất tẩy rửa mạnh, chất tạo mùi hương nhân tạo.
• Mặc quần lót và trang phục bên ngoài vừa vặn, khô thoáng, có chất liệu thấm hút mồ hôi. Không mặc quần lót ẩm ướt, bó sát, quần lót bẩn.
• Thường xuyên thay quần lót, đặc biệt là khi khí hư ra nhiều hoặc bị ẩm ướt.
• Cần lau khô vùng kín trước khi mặc quần lót.
• Chỉ nên sử dụng thuốc kháng sinh khi bác sĩ yêu cầu. Ngoài ra thuốc phải được sử dụng đúng liều và đúng thời gian.
• Sử dụng bao cao su khi hoạt động tình dục
• Tăng cường bổ sung chất dinh dưỡng cho cơ thể. Đặc biệt nên ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, trái  cây, rau củ quả, các loại cá béo, thịt… để tăng khả năng miễn dịch và sức đề kháng của cơ thể.
• Tránh sử dụng các loại thực phẩm có khả năng gây kích ứng và tạo phản ứng viêm như thức ăn nhiều đường, thức ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm cay nóng, thức ăn chế biến sẵn, rượu bia…
• Ngủ sớm và ngủ đủ giấc. Cần đảm bảo thời gian ngủ kéo dài từ 7 – 8 tiếng/ ngày.
• Tránh làm việc quá sức, tránh tạo áp lực khiến đầu óc căng thẳng, cơ thể mệt. Bởi điều này sẽ làm mất cân bằng nội tiết tố – nguyên nhân gây nhiễm nấm âm đạo.
• Nên dành thời gian nghỉ ngơi, ổn định thời gian làm việc tăng cường vận động và xây dựng thói quen luyện tập thể dục thể thao mỗi ngày. Bởi điều này có thể giúp bạn cải thiện sức khỏe tổng thể, đảm bảo quá trình lưu thông máu đến bộ phận sinh dục. Từ đó giúp vùng kín cũng như bộ phận sinh dục luôn khỏe mạnh.

Nhìn chung nấm âm đạo thường không gây nguy hiểm và có thể được kiểm soát bằng thuốc. Tuy nhiên cần điều trị sớm để tránh những vấn đề nghiêm trọng.