Tai Biến Mạch Máu Não: Nguyên nhân, Biểu hiện, Cách xử lý

Ái Nhân 1:20 - 09/06/2023

Đánh giá bài viết

2.5/5 - (4 bình chọn)

Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ có tỷ lệ tử vong cao. Trong danh sách các bệnh lý nguy hiểm, tai biến mạch máu não chiếm vị trí hàng đầu. Chính vì thế bạn đọc không thể chủ quan đối với căn bệnh này. Càng chậm trễ cấp cứu, bệnh nhân càng có nhiều rủi ro bị đe dọa an toàn tính mạng.

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não hay còn được gọi là đột quỵ là chứng bệnh nguy hiểm, hiện đang chiếm tỷ lệ tử vong cao theo thống kê thế giới và trong nước. Cơn tai biến, đột quỵ hình thành khi cục máu đông làm tắc mạch hay mạch bị vỡ, xuất huyết mạch máu não do chấn thương và nhiều nguyên nhân khác.

Khi đó, não bộ không được cung cấp đủ oxy, chất dinh dưỡng khiến các tế bào não bị chết dần. Số lượng tế bào mất đi càng nhiều khiến bệnh nhân càng có rủi ro tử vong cao. Tổn thương não bộ ngày càng lớn khó cứu chữa, nếu duy trì được sự sống cũng có khả năng tàn tật suốt đời.

Chuyên gia phân chia tai biến mạch máu não thành hai dạng chính dựa trên nguyên nhân gây bệnh. Cụ thể là do thiếu máu não và xuất huyết não. Trong đó, tỷ lệ người bệnh bị thiếu máu chiếm 80% nguyên nhân gây tai biến, xuất huyết não chiếm 20%.

Tai biến mạch máu não có diễn biến âm thầm, hầu như khi mới hình thành bệnh nhân không nhận thấy được bất cứ dấu hiệu bất thường nào. Đến khi tình trạng tắc mạch diễn ra nặng nề hơn, triệu chứng mới rõ ràng. Giai đoạn bùng phát nặng khiến người bệnh có nguy cơ tử vong cao nếu không cứu chữa kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh và nhóm đối tượng nguy cơ

Tai biến mạch máu não do nhiều nguyên nhân gây ra. Tùy tình trạng tai biến mà các chuyên gia xác định được các yếu tố cấu thành chính bao gồm tình trạng tắc mạch, tổn thương, chấn thương hoặc liên quan đến các bệnh lý khác. Dưới đây là những nguyên nhân gây bệnh chính, bạn đọc hết sức thận trọng:

Trường hợp tai biến do nhồi máu não: Nguyên nhân gây bệnh liên quan đến sự xuất hiện của cục máu đông, xơ vữa động mạch gây tắc nghẽn mạch máu khiến máu không lưu thông đến não bộ. Ngoài ra, một số bệnh nhân mắc bệnh tim mạch, huyết áp, mạch máu,… có biến chứng tai biến do máu huyết lưu thông không đều.
Trường hợp tai biến do xuất huyết não: Liên quan đến tình trạng tăng huyết áp, sử dụng thuốc tim mạch bị tác dụng phụ, dị dạng động mạch, tĩnh mạch, phình mạch máu não, bệnh moyamoya.

Tỷ lệ tai biến mạch máu não ngày càng có xu hướng gia tăng trên nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Đặc biệt, độ tuổi mắc bệnh không chỉ ở người già mà nhiều người trẻ cũng là nạn nhân của bệnh lý này.

Nguyên nhân gây bệnh và nhóm đối tượng nguy cơ — Mạch máu não tắc nghẽn hoặc bị vỡ gây xuất huyết não dẫn đến tai biến

Hãy lưu ý đến nhóm đối tượng có nguy cơ và chủ động điều chỉnh, thay đổi lối sống, ăn uống để cơ thể khỏe mạnh hơn, phòng chống tai biến và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. Cụ thể:

Người bị tăng huyết áp động mạch: Đây là nhóm đối tượng có rủi ro tai biến cao do huyết áp tăng khiến động mạch bị tổn thương, áp lực dòng chảy, hình thành mảng xơ vữa làm mạch tắc nghẽn.
Người bệnh tiểu đường: Nhóm đối tượng bệnh nhân tuổi tác cao, đặc biệt mắc bệnh tiểu đường chiếm tỷ lệ đột quỵ cao. Nguyên nhân lượng đường huyết tăng cao hình thành cục máu đông gây tắc mạch dẫn đến hiện tượng thiếu máu cục bộ, dễ đột quỵ tai biến.
Người đang mắc bệnh tim: Đối tượng mắc bệnh tim có nguy cơ đột quỵ cao. Nguyên nhân là do tim hoạt động co bóp, yếu dần khiến máu bơm ra các cơ quan suy giảm, trong đó có não bộ. Đặc biệt là đối với các bệnh nhân có bệnh tim bẩm sinh, tổn thương tim nặng nề.
Người có lipid máu tăng cao: Đây cũng là nhóm người cần chủ động phòng tránh tai biến mạch máu não. Bởi, hiện tượng lipid máu hay gọi là mỡ trong máu tăng cao dễ hình thành xơ vữa động mạch khiến mạch máu bị tắc nghẽn, dẫn đến thiếu máu não, tai biến.
Người lạm dụng thuốc lá, uống bia rượu nhiều: Những độc tố trong các thực phẩm, thức uống không lành mạnh khiến các cơ quan trong cơ thể hoạt động yếu kém. Đặc biệt chúng còn là tác nhân khiến cơn tai biến diễn biến nặng nề, nguy hiểm hơn.

Người thừa cân béo phì, hẹp động mạch cảnh, người có cơn đột quỵ thoáng qua hoặc tiền sử tai biến trước đó,… nằm trong nhóm đối tượng nguy cơ cao. Chủ động phòng tránh, chăm sóc và bảo vệ cơ thể trước các rủi ro nguy hại sức khỏe, tính mạng là vấn đề được chuyên gia khuyến cáo.

Biểu hiện nhận biết tai biến mạch máu não

Như đã đề cập, giai đoạn đầu bệnh nhân thường không phát hiện bất cứ bất thường nào cho đến khi các tổn thương lớn dần. Mạch máu tắc nghẽn hoặc bị vỡ khiến não bộ không được nạp đủ oxy và dinh dưỡng, tế bào não chết dần bùng phát các triệu chứng nặng nề. Dưới đây là các biểu hiện nhận biết, bạn đọc lưu ý:

Bất thường trên khuôn mặt: Tai biến mạch máu não ảnh hưởng đến dây thần kinh khiến cơ mặt bị lệch một bên so với bình thường. Đây là một trong các biểu hiện thường gặp khi tai biến xảy ra. Vì thế nếu nhận thấy mặt, mắt, miệng bị xệ., lệch bất thường nguy cơ cao là bạn sắp đối mặt với triệu chứng tai biến.
Bất thường giọng nói: Lưỡi cứng, nói ngọng, phát âm không rõ, khó nói,… là các biểu hiện cảnh báo nguy cơ tai biến mạch máu não sắp đến gần.
Chóng mặt, hoa mắt: Các tế bào thần kinh chết dần, tổn thương não nặng nề khiến bệnh nhân có hiện tượng choáng váng, đứng không vững, mắt hoa, nhìn không rõ.
Cơn đau đầu dữ dội: Tai biến mạch máu não khiến người bệnh bị đau nhức đầu dữ dội, người bệnh cần được cấp cứu ngay để phòng tránh rủi ro não bị tổn thương dẫn đến không còn hoạt động.
Tứ chi yếu, tê bì: Cơn tai biến xuất hiện gây ra các bất thường trên khuôn mặt kèm theo biểu hiện cứng cơ, khó vận động ở tay, chân.

Bên cạnh các dấu hiệu nhận biết đột quỵ kể trên, tai biến mạch máu não còn gây ra các triệu chứng khác như nôn mửa, nấc cụt, thở khó. Hãy gọi cấp cứu ngay khi nhận thấy bệnh nhân có các biểu hiện kể trên, sơ cứu và đưa người bệnh đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Di chứng tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não nếu không được cấp cứu kịp thời có khả năng khiến bệnh nhân tử vong, không còn cơ hội điều trị. Tuy nhiên cũng không ít trường hợp tai biến nhẹ, người bệnh được đưa đến bệnh viện kịp thời được cứu sống, mặc dù vậy các di chứng mà bệnh để lại trên cơ thể cũng rất nặng nề.

Tùy mức độ tai biến mạch máu não của mỗi người mà di chứng sẽ nặng hoặc nhẹ. Đa số trường hợp đều gặp phải các tình trạng nặng, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và cần người thân hỗ trợ. Những di chứng này khó điều trị và theo người bệnh đến cuối đời.

Di chứng tai biến mạch máu não — Bệnh nhân tai biến gặp phải các di chứng vĩnh viễn không thể khắc phục

Các vấn đề bệnh nhân gặp phải khi cơn tai biến xảy ra như:

Tình trạng não phù, tổn thương não dẫn đến di chứng động kinh, rối loạn vận động, trí nhớ kém.
Tay chân bị tê, liệt, một bên người không thể cử động.
Biến chứng tại phổi, xẹp phổi, viêm phổi, gây khó thở, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về đường hô hấp.
Cơ thể yếu, cứng cơ, rối loạn giấc ngủ,…
Ngoài các di chứng trên cơ thể, về mặt tinh thần người bệnh cũng gặp nhiều sang chấn. Một số trường hợp nặng còn bị rối loạn lo âu, trầm cảm, căng thẳng đầu óc dẫn đến đau đầu thường xuyên,…

Chính vì mức độ nguy hiểm và những hệ lụy mà tai biến mạch máu não gây ra nên các chuyên gia luôn khuyến khích người dân chủ động phòng tránh sớm. Trường hợp phát hiện người có triệu chứng bất thường, bạn nên gọi cấp cứu và đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Cấp cứu điều trị tai biến mạch máu não

Như các bạn đã biết, tai biến mạch máu não hay còn được gọi là đột quỵ có tỷ lệ tử vong hàng đầu. Việc chậm trễ sơ cứu, điều trị có thể khiến bệnh nhân tử vong nhanh chóng. Do đó, trường hợp phát hiện người có dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ, bạn nên nhanh chóng gọi xe cấp cứu.

Đồng thời thực hiện các biện pháp sơ cứu trong thời gian chờ đợi, chẳng hạn thổi ngạt, đặt bệnh nhân nằm nghiêng, nới lỏng quần áo trên người bệnh nhân. Trường hợp người bệnh còn ý thức hãy trao đổi, nói chuyện để tránh tình trạng bệnh nhân rơi vào hôn mê nguy hiểm.

Nếu người bệnh khó thở, nôn mửa hãy giúp bệnh nhân lau đi thức ăn bị trào ngược, giúp bệnh nhân thổi ngạt để duy trì hơi thở. Nếu xe cứu thương chưa đến kịp bạn có thể đưa bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất bằng taxi hoặc các phương tiện có sẵn, tuy nhiên tránh để bệnh nhân ngồi xe máy có thể làm tình trạng đột quỵ diễn biến nặng nề hơn.

Cấp cứu điều trị tai biến mạch máu não — Phát hiện biểu hiện lạ ở người bệnh, sơ cứu và gọi cứu thương để đưa người bệnh đến bệnh viện càng nhanh càng tốt

Sau khi được đưa đến bệnh viện, bệnh nhân được đẩy ngay đến phòng cấp cứu. Dựa vào tình trạng người bệnh đang gặp phải, bác sĩ sẽ đưa ra các chỉ định phù hợp giúp bệnh nhân duy trì sự sống, ngăn chặn các rủi ro đe dọa tính mạng. Các biện pháp can thiệp điều trị tai biến mạch máu não gồm:

Sử dụng thuốc tan máu đông tiêm trực tiếp tĩnh mạch.
Can thiệp phẫu thuật sửa chữa mạch dị dạng, nứt vỡ hoặc các trường hợp nặng nề khác mà dùng thuốc không hiệu quả.
Sau điều trị thành công bệnh nhân cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng, duy trì vận động cho tay chân, cơ thể.
Ngoài ra, mỗi trường hợp cụ thể sẽ được chỉ định giải pháp xử lý sớm, kịp thời. Chẳng hạn điều trị ngăn co giật, điều trị viêm nhiễm, ngăn bội nhiễm, phục hồi mô não,…

Vì tai biến mạch máu não là bệnh lý nguy hiểm, trực tiếp đe dọa tính mạng bệnh nhân nên cần cấp cứu trong thời gian càng sớm càng tốt. Sau khi qua cơn nguy kịch, người bệnh sẽ được hướng dẫn điều trị phục hồi, duy trì chức năng.

Chăm sóc bệnh nhân tai biến mạch máu não

Bệnh nhân bị tai biến mạch máu não có thể cứu sống nếu được cấp cứu kịp thời. Tuy nhiên các di chứng sau đó sẽ đeo bám người bệnh đến cuối đời, đồng thời khả năng tai biến tái phát cao, nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Do đó, người bệnh cần được chăm sóc đúng cách giúp kéo dài tốt nhất tiên lượng sống.

Trường hợp tai biến do thiếu máu não có tỷ lệ cứu sống tốt hơn các trường hợp tai biến xuất huyết não. Theo thống kê, trong tổng số bệnh nhân được cứu sống có khoảng 75% người sống qua năm đầu tiên và 50% sống qua năm thứ 5.

Chăm sóc bệnh nhân tai biến mạch máu não — Chăm sóc và điều trị đúng cách giúp bệnh nhân kéo dài tiên lượng sống

Do đó, cấp cứu kịp thời và chăm sóc đúng cách có tầm quan trọng trong việc duy trì sự sống cho bệnh nhân. Dưới đây là các lưu ý trong giai đoạn phục hồi:

Người thân trong gia đình khi chăm sóc bệnh nhân tai biến cần nhẹ nhàng, không nên mạnh tay vì cơ thể người bệnh yến và suy nhược. Hỗ trợ người bệnh trong việc đi lại, xoay trở cơ thể để tránh tình trạng cứng cơ, máu huyết không lưu thông, đặc biệt với đối tượng bệnh nhận bị liệt nửa người.
Chăm sóc bệnh nhân trong vấn đề vệ sinh cá nhân, nhất là giữ sạch vùng kín để tránh tình trạng viêm nhiễm đường tiểu ảnh hưởng sức khỏe.
Người hỗ trợ giúp bệnh nhân ăn uống, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ. Ưu tiên nấu các món dễ tiêu hóa, chứa nhiều dưỡng chất để cơ thể ổn định, khỏe mạnh. Không cho người bệnh ăn những món chiên rán, dầu mỡ, đồ ăn cứng hoặc khó tiêu.
Không gian sống ưu tiên vị trí thoáng mát, giữ phòng ngủ, chăn màn sạch sẽ, hạn chế bụi bẩn, tiếng ồn để người bệnh có điều kiện nghỉ ngơi tốt hơn.
Hỗ trợ người bệnh vận động, massage thư giãn cơ, châm cứu giúp các cơ quan trong cơ thể linh hoạt hơn. Đồng thời việc này cũng giúp máu huyết lưu thông, tránh nguy cơ tắc nghẽn mạch phát sinh các biến chứng khác.
Người thân trong gia đình nên cùng bệnh nhân chia sẻ các vấn đề gặp phải, tránh trường hợp bệnh nhân nghĩ tiêu cực, lo lắng dẫn đến các quyết định ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng.

Chăm sóc bệnh nhân đúng cách về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần để bệnh nhân có điều kiện phục hồi tốt hơn. Đây là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, cứu sống bệnh nhân tai biến mạch máu não.

Phòng ngừa tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có tỷ lệ tử vong cao. Đồng thời, các di chứng bệnh để lại cho cơ thể cũng rất nặng nề. Chính vì thế, tốt hơn hết bạn nên chủ động phòng tránh. Đặc biệt đối với nhóm đối tượng nguy cơ cao, cần phòng tai biến sớm để bảo vệ sức khỏe. Một số lưu ý:

Xây dựng thói quen sống lành mạnh, dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn, nhất là người có sức khỏe kém, tuổi già,… Không làm việc quá sức, không thức quá khuya, suy nghĩ tiêu cực và căng thẳng đầu óc thường xuyên.
Dành thời gian để cơ thể được nghỉ ngơi, thư giãn, tìm cách giải quyết các vấn đề trong cuộc sống theo hướng tích cực và cởi mở, tránh áp lực chồng chất phát sinh các quyết định tiêu cực ảnh hưởng sức khỏe.
Hạn chế uống rượu bia, lạm dụng đồ uống chứa chất kích thích, thuốc lá và nhiều thực phẩm không có lợi cho sức khỏe.
Xây dựng thói quen sống lành mạnh, ưu tiên ăn những thực phẩm có lợi cho sức khỏe như trái cây, rau củ quả tươi, đồ ăn tự chế biến ít dầu mỡ, gia vị…
Tập luyện thể dục, rèn luyện thể chất phù hợp với thể trạng, vận động để cơ thể dẻo dai, tăng cường lưu thông máu.
Khám sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm các vấn đề bất thường và chủ động khắc phục càng sớm càng tốt.

Trên đây là những thông tin về tai biến mạch máu não, một chứng bệnh nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng của người bệnh. Bạn đọc cần chủ động phòng tránh, hỗ trợ người thân trong gia đình xây dựng lối sống khoa học để bảo vệ sức khỏe, ngăn nguy cơ tai biến và các di chứng khác.