Thuốc Procain benzylpenicillin: Chỉ định - Liều lượng - Cách dùng

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ BÁC SĨ NGUYỄN THỊ NHUẦN

Trung tâm Thuốc dân tộc – Nguyễn Thị Định – Hà Nội

Đặt lịch

Thuốc Procain benzylpenicillin thuộc nhóm kháng sinh penicillin và beta lactam. Thuốc được sử dụng trong trường hợp nhiễm khuẩn do Streptococcus nhóm A, Neisseria gonorrhoeae, Spirillum minus và Streptobacillus moniliformis,…

• Tên thuốc: Procain benzylpenicillin
• Tên khác: Procaine benzylpenicillin/ Penicillin G procaine
• Phân nhóm: Thuốc chống nhiễm khuẩn, kháng virus, nấm và ký sinh trùng

Những thông tin cần biết về thuốc Procain benzylpenicillin

1. Tác dụng

Procain benzylpenicillin là đồng phân tử của penicillin G và procain. Thuốc có phổ kháng khuẩn hẹp, chủ yếu nhạy cảm với vi khuẩn gram dương như liên cầu, trực khuẩn, tụ cầu và phế cầu. Procain benzylpenicillin cũng nhạy cảm với một số vi khuẩn gram âm như màng não cầu và lậu cầu.

Benzylpenicillin có tác dụng diệt khuẩn, trong đó procain được phối hợp nhằm kéo dài hiệu quả. Thuốc được chuyển hóa qua gan và bài tiết nhanh qua đường tiểu. Thời gian bán thải trung bình từ 30 – 50 phút.

2. Chỉ định

Thuốc Procain benzylpenicillin được chỉ định trong những trường hợp sau:

• Nhiễm khuẩn do Streptococcus nhóm A (không nhiễm vi khuẩn huyết)
• Nhiễm khuẩn mức độ vừa đến nặng ở đường hô hấp trên, bao gồm cả viêm tai giữa
• Sốt tinh hồng nhiệt
• Viêm quầng do chủng Streptococuss nhóm A nhạy cảm
• Nhiễm khuẩn da và mô mềm
• Nhiễm khuẩn do phế cầu khuẩn ở đường hô hấp và tai
• Nhiễm khuẩn do tụ cầu khuẩn nhạy cảm với thuốc
• Viêm họng và viêm lợi Vincent
• Nhiễm khuẩn mức độ vừa ở họng và miệng có đáp ứng với thuốc
• Nhiễm lậu cầu khuẩn (Neisseria gonorrhoeae)
• Dùng hỗ trợ dự phòng trong giai đoạn mang mầm bệnh trực khuẩn bạch hầu
• Sốt do chuột cắn (nhiễm khuẩn Spirillum minus và Streptobacillus moniliformis)
• Viêm màng trong tim bán cấp do nhiễm khuẩn Streptococcus nhóm A

Procain benzylpenicillin không được chỉ định cho trường hợp viêm màng phổi mủ, viêm màng ngoài tim, viêm màng bụng, viêm phổi nặng, vi khuẩn huyết, viêm màng não và viêm khớp mưng mủ. Với những trường hợp này nên điều trị bằng penicillin G tan trong nước.

ĐỌC THÊM: Viêm họng liên cầu khuẩn là gì? Các loại kháng sinh thường dùng

3. Chống chỉ định

Chống chỉ định thuốc Procain benzylpenicillin cho bệnh nhân quá mẫn với bất cứ thành phần nào trong thuốc.

4. Dạng bào chế – hàm lượng

Thuốc Procain benzylpenicillin có những dạng bào chế – hàm lượng:

• Hỗn dịch nước để tiêm bắp: 300.000, 500.000, 600.000, 1.200.000, 2.400.000 đơn vị/ ml.
• Bột pha tiêm: Lọ 0.8g, 1.2g, 2.4g, 3g.

5. Cách dùng – liều lượng

Thuốc Procain benzylpenicillin được dùng bằng cách tiêm bắp. Việc tiêm thuốc được thực hiện bởi nhân viên y tế.

Liều dùng thông thường cho trẻ em:

• Trẻ em trên 1 tháng tuổi: Tiêm 25.000 – 50.000 đơn vị quốc tế/ kg/ ngày.
• Trẻ sơ sinh: Tiêm liều 50.000 đơn vị quốc tế/ kg/ ngày.

Liều dùng thông thường khi điều trị nhiễm khuẩn do liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A

• Tiêm 600.000 – 1.200.000 đơn vị quốc tế/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: Ít nhất 10 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị bệnh than ở da

• Tiêm 600.000 – 1.200.000 đơn vị quốc tế/ 24 giờ
• Hoặc tiêm 600.000 đơn vị/ 2 lần/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 5 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị bệnh bạch hầu (dùng cho trẻ em)

• Tiêm 25.000 – 50.000 đơn vị quốc tế/ kg/ 24 giờ, chia thành 2 liều tiêm
• Thời gian điều trị: 14 ngày

Liều dùng thông thường nhằm loại bỏ trạng thái mang mầm bệnh bạch cầu

• Tiêm 300.000 đơn vị quốc tế/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 10 – 12 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị lậu cấp tính chưa có biến chứng (dùng cho người lớn và trẻ trên 45kg)

• Tiêm 4.800.000 đơn vị vào 2 vị trí, chỉ dùng 1 liều duy nhất
• Kết hợp với uống Probenecid với liều 1g

Liều dùng thông thường khi điều trị loét miệng chiến hào, nhiễm khuẩn Vicent, viêm lợi do vi khuẩn hình thoi

• Tiêm 600.000 – 1.200.000 đơn vị/ 24 giờ
• Hoặc dùng 600.000 đơn vị/ 2 lần/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 3 – 7 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị giang mai thần kinh

• Tiêm 2.400.000 đơn vị/ 24 giờ
• Dùng đồng thời Probenecid đường uống với liều 0.5g/ 6 giờ
• Thời gian điều trị: 10 – 14 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị giang mai bẩm sinh (dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ)

• Tiêm 50.000 đơn vị quốc tế/ kg/ ngày
• Thời gian điều trị: 10 – 14 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị sốt chuột cắn

• Người lớn: Tiêm 600.000 – 1.200.000 đơn vị quốc tế/ 24 giờ
• Trẻ em: Tiêm 20.000 – 50.000 đơn vị quốc tế/ kg/ 24 giờ, chia thành 1 – 2 lần tiêm
• Thời gian điều trị: 7 – 10 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị viêm màng trong tim do Streptobacillus moniliformis

• Tiêm 4.800.000 đơn vị quốc tế/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 4 tuần

Liều dùng thông thường khi điều trị nhiễm khuẩn Spirillum minus

• Tiêm 600.000 đơn vị/ 2 lần/ 24 giờ
• Chỉ tiêm 2 liều

Liều dùng thông thường khi điều trị viêm quầng không biến chứng (do Erysipelothrix rhusiopathiae)

• Tiêm 600.000 – 1.200.000 đơn vị/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 7 ngày

Liều dùng thông thường khi điều trị nhiễm khuẩn Pasteurella multocida bộ phận

• Tiêm 600.000 đơn vị/ 2 lần/ 24 giờ
• Thời gian điều trị: 2 – 4 tuần

6. Bảo quản

Bảo quản thuốc ở nơi mát, tránh ánh sáng trực tiếp. Với thuốc ở dạng hỗn dịch tiêm, cần bảo quản thuốc ở ngăn mát tủ lạnh (2 – 8 độ C), tránh để thuốc đông lạnh.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng thuốc Procain benzylpenicillin

1. Thận trọng

Kiểm tra mức độ dị ứng với kháng sinh penicillin và procaine trước khi sử dụng thuốc. Thận trọng khi dùng thuốc ở liều cao hoặc dùng trong điều trị dài hạn cho bệnh nhân hen suyễn, loạn nhịp tim hoặc có tiền sử dị ứng.

Cần thăm khám lâm sàng và xét nghiệm huyết thanh đều đặn khi dùng thuốc Procain benzylpenicillin cho bệnh nhân giang mai và nhiễm HIV.

Chỉ sử dụng thuốc Procain benzylpenicillin bằng cách tiêm bắp, nên tiêm chậm và đều để thuốc được hấp thu tốt. Tránh tiêm vào mạch máu và các dây thần kinh ngoại biên. Để giảm sưng ở vị trí tiêm, nên thay đổi vị trí tiêm thường xuyên. Cần sử dụng thuốc trong ít nhất 10 ngày đối với trường hợp nhiễm liên cầu khuẩn.

Thận trọng khi sử dụng chế phẩm chứa Procain benzylpenicillin cho bệnh nhân suy giảm chức năng gan, thận, người cao tuổi, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Thực hiện xét nghiệm chức năng gan và thận trước khi chỉ định liều dùng cho những đối tượng này.

Chỉ sử dụng thuốc Procain benzylpenicillin cho phụ nữ mang thai và cho con bú trong trường hợp thực sự cần thiết. Để giảm thiểu rủi ro, cần tuân thủ liều lượng và tần suất dùng thuốc được bác sĩ chỉ định.

Dùng thuốc Procain benzylpenicillin có thể làm tăng trưởng quá mức các khuẩn không nhạy cảm. Do đó cần theo dõi chặt chẽ để kịp thời phát hiện hiện tượng bội nhiễm. Trong trường hợp này nên ngưng thuốc và sử dụng biện pháp thay thế.

Hiện nay có rất nhiều chế phẩm thương mại có chứa Procain benzylpenicillin. Khi sử dụng, cần đọc kỹ bảng thành phần của thuốc vì có thể bạn bị dị ứng với tá dược trong những chế phẩm này.

2. Tác dụng phụ

Tác dụng phụ thường gặp:

• Viêm tĩnh mạch huyết khối
• Ngoại biên

Tác dụng phụ ít gặp:

• Nổi mề đay
• Tăng bạch cầu ưa eosin
• Sử dụng thuốc trong điều trị giang mai có thể phát sinh phản ứng Jarisch – Herxheimer – triệu chứng lâm sàng: đau cơ, phù, sốt, nhức đầu, đau khớp,…

Tác dụng phụ hiếm gặp:

• Phản ứng phản vệ

Để giảm thiểu rủi ro khi sử dụng, đồng thời dự phòng phản ứng Jarisch – Herxheimer nên bắt đầu với liều thấp và tăng liều dần. Khi phản ứng xảy ra, cần dùng corticoid để giảm mức độ nghiêm trọng.

Phản ứng phản vệ giả có thể phát sinh sau 1 giờ khi dùng thuốc ở liều cao (khoảng 4.800.000 đơn vị quốc tế). Trong trường hợp sốc phản vệ, bác sĩ sẽ dùng adrenalin, tiêm tĩnh mạch corticosteroid. Nếu có phản ứng quá mẫn, thuốc kháng histamine sẽ được sử dụng.

3. Tương tác thuốc

Cân nhắc trước khi sử dụng kết hợp Procain benzylpenicillin với những loại thuốc sau:

• Kháng sinh nhóm aminoglycoside: Sử dụng cùng lúc làm mất hoạt tính của nhau. Để giảm nguy cơ, nên sử dụng cách nhau 1 giờ, đồng thời tiêm ở những vị trí khác nhau.
• Erythromycin, tetracyclin, sulfonamide, cloramphenicol: Những loại kháng sinh này có tác dụng kìm khuẩn, có thể đối kháng với tác dụng diệt khuẩn của Procain benzylpenicillin.
• Probenecid: Làm giảm bài tiết và kéo dài thời gian Procain benzylpenicillin ở trong huyết thanh. Cần điều chỉnh liều khi sử dụng kết hợp.

Thông tin này chưa bao gồm toàn bộ những loại thuốc có khả năng tương tác với Procain benzylpenicillin. Trao đổi trực tiếp với bác sĩ để biết danh sách đầy đủ.

4. Quá liều và cách xử lý

Sử dụng Procain benzylpenicillin ở liều cao (4.800.000 đơn vị quốc tế) có thể dẫn đến tình trạng quá liều. Bệnh nhân quá liều sẽ có biểu hiện như co giật và kích thích thần kinh – cơ. Trong trường hợp này, cần ngưng sử dụng thuốc, điều trị triệu chứng và thẩm phân máu nhằm loại bỏ thuốc ra khỏi cơ thể.