Thuốc Methotrexate: Công dụng, liều dùng, cảnh báo

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ BÁC SĨ NGUYỄN THỊ NHUẦN

Trung tâm Thuốc dân tộc – Nguyễn Thị Định – Hà Nội

Đặt lịch

Methotrexate là một loại thuốc thuộc nhóm thuốc kháng dị ứng, được sử dụng trong điều trị ung thư, vẩy nến và viêm khớp dạng thấp. Vì Methotrexate có thể gây những tác dụng nghiêm trọng nên cần nắm rõ các thông tin về thuốc để biết cách sử dụng đúng đắn.

• Tên chung: Methotrexate
• Tên thương hiệu: Otrexup, Trexall, Rasuvo
• Nhóm thuốc: Thuốc kháng dị ứng; ức chế hệ miễn dịch; thuốc chống ung thư; DMARD; Antimetabolite
• Dạng thuốc: Viên uống, dung dịch uống, thuốc tiêm

I/ Thông tin về thuốc Methotrexate

Việc không hiểu rõ các thông tin về thuốc làm cho người bệnh mơ hồ trong việc sử dụng, dẫn đến tình trạng dùng không đúng cách, không đúng liều lượng và thời gian quy định. Điều này không chỉ gây ra những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe mà trong một số trường hợp, nó còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng của bệnh nhân.

Để tránh gặp phải những tác dụng phụ nghiêm trọng trong quá trình điều trị, khi sử dụng Methotrexate, bạn cần nắm rõ các thông tin sau:

1. Công dụng

Thuốc Methotrexate được chỉ định sử dụng cho các trường hợp sau:

• Bị vẩy nến.
• Viêm khớp dạng thấp.
• Điều trị dự phòng bệnh bạch cầu.
• Chỉ định dùng riêng hoặc kết hợp với các loại thuốc khác trong điều trị ung thư.

Bên cạnh đó, thuốc Methotrexate có thể được chỉ định dùng với các mục đích điều trị khác mà không được chúng tôi liệt kê ở đây. Với những trường hợp này, bạn cần phải có sự đồng ý và hướng dẫn của bác sĩ mới được sử dụng.

2. Các dạng thuốc

• Dung dịch uống.
• Bột pha dung dịch tiêm.
• Viên nén.

3. Liều lượng sử dụng

Thuốc được chỉ định với liều lượng sử dụng không giống nhau. Dạng thuốc, liều dùng và tần suất sử dụng Methotrexate sẽ phụ thuộc vào:

• Độ tuổi.
• Mục đích điều trị.
• Mức độ bệnh nặng hay nhẹ.
• Phản ứng với liều dùng đầu tiên.
• Tình trạng sức khỏe.

♦ Liều dùng Methotrexate trong điều trị bệnh vẩy nến:

+ Với người trưởng thành:

• Liều khởi đầu: Sử dụng mỗi tuần một lần với liều lượng 10 – 15 mg.
• Liều dùng tối đa: 30 mg lần/ tuần.

+ Với đối tượng từ 0 – 17 tuổi:

Thuốc chưa được xác nhận độ an toàn và hiệu quả trong điều trị bệnh vẩy nến cho nhóm đối tượng này.

+ Với người từ tuổi 65 trở lên:

Cần phải thận trọng khi sử dụng Methotrexate cho những đối tượng thuộc độ tuổi này. Vì tuổi càng cao thì sức khỏe càng bị suy yếu, điều này làm cho cơ thể hấp thụ và đào thải thuốc chậm hơn so với những người bình thường. Nếu sử dụng với liều lượng cao thì sẽ làm tăng nguy cơ mắc tác dụng phụ của thuốc.

Để tránh gặp phải tình trạng này, các bác sĩ có thể sẽ chỉ định cho bạn dùng với liều lượng thấp hơn liều đã được định sẵn.

♦ Liều dùng Methotrexate cho trường hợp bị viêm khớp dạng thấp:

+ Đối với người từ 17 – 64 tuổi:

Dùng mỗi tuần một lần, mỗi lần dùng 7,5mg.

+ Với trường hợp từ 0 – 17 tuổi:

Methotrexate không được chỉ định điều trị viêm khớp dạng thấp cho đối tượng này.

+ Đối với trường hợp từ 65 tuổi trở lên:

Tương tự như liều dùng cho người bị vẩy nến, bạn cần phải thật thận trọng khi dùng thuốc Methotrexate chữa viêm khớp dạng thấp cho người từ 65 tuổi. Vì thể trạng của những người lớn tuổi thường không được tốt, sự hấp thu và đào thải thuốc sẽ diễn ra chậm hơn, từ đó có thể làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề không mong muốn. Tốt nhất là bạn nên tìm gặp bác sĩ để được tư vấn cách chữa trị an toàn cho đối tượng này.

4. Bảo quản

• Bảo quản thuốc ở nhiệt độ phòng, tránh để thuốc ở những nơi ẩm ướt và không được để chúng tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.
• Để xa tầm tay trẻ em

Tham khảo thêm: Thuốc Aleve điều trị bệnh gì?

II/ Những điều cần lưu ý khi sử dụng thuốc Methotrexate

1. Cảnh báo

Vì loại thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân. Vì vậy, bạn cần trao đổi kỹ lưỡng với các bác sĩ về những rủi ro có thể xảy ra khi dùng thuốc. Những cảnh báo mà bạn nhất định phải ghi nhớ khi sử dụng loại thuốc này bao gồm:

➥ Đối với gan:

Methotrexate có thể gây tổn thương đến gan, nhất là khi dùng trong thời gian dài. Do đó, những người thường xuyên uống rượu, đã hoặc đang bị những vấn đề về gan thì các bác sĩ sẽ khuyên bạn không nên sử dụng thuốc này, trừ trường hợp bạn bị ung thư. Hãy liên hệ với các trung tâm y tế ngay nếu thấy cơ thể các triệu chứng như cơ thể mệt mỏi, buồn nôn, chán ăn, đau bên phải dạ dày, bị vàng da hoặc gặp các vấn đề về mắt… để được chẩn đoán và được tư vấn cách xử lý kịp thời.

➥ Phổi:

Tương tự như gan, dùng Methotrexate có thể làm ảnh hưởng đến phổi. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất cứ thời điểm nào trong quá trình điều trị, ngay cả khi bạn chỉ sử dụng với một liều lượng rất nhỏ.

➥ Gây phản ứng da:

Loại thuốc này có thể gây ra các phản ứng nghiêm trọng về da, có thể khiến người bệnh tử vong nếu như không được xử lý sớm. Do đó, hãy gọi cho các bác sĩ ngay nếu cảm thấy cơ thể xuất hiện các biểu hiện như da đỏ, phồng rộp, sưng, bong tróc, phát ban, sốt, bị lở loét trong vòm miệng, cổ họng, mũi hoặc mắt.

➥ Làm tăng nguy cơ nhiễm trùng:

Do Methotrexate làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch, vì vậy khả năng kháng lại vi khuẩn và virus khi chúng xâm nhập vào cơ thể cũng kém hẳn. Điều này tạo cơ hội cho những tác nhân gây hại phát triển và làm trầm trọng thêm vết thương, dẫn đến nhiễm trùng. Các biểu hiện chứng tỏ bạn đang bị nhiễm trùng nghiêm trọng bao gồm đau họng, ho, sốt…

➥ Gây ra các vấn đề về đường tiêu hóa:

Trước khi sử dụng Methotrexate, hãy cho các bác sĩ biết nếu bạn đã từng hoặc đang bị các bệnh lý về đường tiêu hóa như đau dạ dày, viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm loét thực quản… Vì thuốc này sẽ làm tình trạng tổn thương ở lớp niêm mạc họng và đường ruột nặng thêm. Cần liên hệ với các bác sĩ ngay nếu bạn bị lở loét vùng miệng, tiêu chảy, đi ngoài ra máu, nôn ra máu.

➥ Làm giảm tế bào máu:

Vì thuốc này có khả năng làm giảm tế bào hồng bào máu trong cơ thể, vì vậy bạn hãy báo với bác sĩ nếu đã hoặc đang bị các bệnh lý liên quan đến máu. Trong quá trình dùng thuốc, nếu thấy cơ thể có các biểu hiện sốt, cơ thể dễ bị bầm tím, chảy máu bất thường, người mệt mỏi, da nhợt nhạt hoặc khó thở thì hãy liên hệ với các bác sĩ để được xử lý ngay.

Ngoài ra, thuốc có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng khác mà không được chúng tôi liệt kê ở đây. Chính vì vậy trước khi dùng thuốc, bạn phải chắc chắn đã thông báo đầy đủ tình trạng sức khỏe cũng như là các bệnh lý mà mình đang mắc phải để có hướng điều trị cho phù hợp, tránh gây nguy hiểm đến tính mạng.

2. Tác dụng phụ

Ngoài việc có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng đã được chúng tôi nêu ở trên, Methotrexate còn gây ra nhiều tác dụng phụ khác. Cụ thể:

• Chóng mặt, đau đầu.
• Buồn ngủ.
• Sưng nướu.
• Đau mắt đỏ.
• Gây rụng tóc.
• Sốt
• Bị viêm phế quản.
• Gây đau họng.
• Tắc mũi, nghẹt mũi, chảy nước mũi.
• Buồn nôn và nôn.
• Cơ thể ớn lạnh.
• Nhạy cảm với ánh nắng mặt trời.
• Mắt bị mờ, mất thị lực đột ngột.
• Co giật.
• Mất ý thức.
• Di chuyển khó khăn.

Vì thuốc có thể gây buồn ngủ, làm cho người sử dụng không còn được tỉnh táo, do đó bạn tuyệt đối không được lái xe hoặc làm những công việc đòi hỏi sự tỉnh táo, tỉ mỉ, tránh gặp những tình huống không mong muốn.

Những tác dụng phụ mà chúng tôi liệt kê trên đây là một danh sách không đầy đủ. Tùy vào cơ địa, tình trạng bệnh và liều lượng dùng khác nhau mà người bệnh có thể gặp phải nhiều vấn đề khác. Vì vậy, hãy báo ngay với các bác sĩ nếu thấy cơ thể có những biểu hiện bất thường.

3. Tương tác thuốc

Sử dụng kết hợp một số loại thuốc với Methotrexate có thể làm tăng nguy cơ mắc phải các tác dụng phụ cho người sử dụng. Các loại thuốc thường sử dụng có thể tương tác với Methotrexate có thể kể đến như:

• Thuốc chữa hen suyễn theophylline… Tương tác giữa 2 loại thuốc này sẽ làm cho tim của bạn đập nhanh hơn bình thường.
• Các loại thuốc kháng viêm không chứa steroid (NSAID) như naproxen, diclofenac, ibuprofen, ketoprofen… Tác dụng phụ gia tăng bao gồm chảy máu, bị các vấn đề về xương hoặc đường tiêu hóa.
• Thuốc chống co giật phenytoin. Bạn có thể sẽ bị rụng tóc, mệt mỏi, chóng mặt khi sử dụng kết hợp 2 loại thuốc này.
• Các loại thuốc kháng sinh như penicillin, amoxicillin, cloxacillin..
• Thuốc bôi ngoài da retinoids.
• Các loại thuốc kháng viêm
• Thuốc chữa bệnh gout.

Ngoài ra Methotrexate có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác như thuốc gây mê, oxit nitơ…vì vậy, để bảo đảm an toàn thì bạn nên cung cấp đầy đủ thông tin về các loại thuốc mà bạn đã và đang dùng, kể cả các loại vitamin và các loại thảo dược.

4. Cách xử lý khi dùng thiếu/ quá liều

➥ Nếu dùng thiếu liều:

Việc dùng thuốc Methotrexate không đủ liều có thể sẽ làm giảm đi hiệu quả của thuốc thậm chí là thuốc không còn tác dụng. Do đó, nếu không may quên đi 1 liều thì hãy dùng bổ sung ngay khi nhớ ra. Nếu chuẩn bị đến thời gian sử dụng liều kế tiếp thì hãy bỏ qua liều đã quên, tuyệt đối không được tự ý tăng gấp đôi liều lượng trong một lần sử dụng.

➥ Dùng quá liều:

Sử dụng thuốc với liều lượng nhiều hơn so với quy định có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người dùng. Chính vì vậy, hãy gọi cho các trung tâm y tế hoặc các bác sĩ chuyên môn để được hướng dẫn cách xử lý.