Bệnh Viêm Đường Tiết Niệu

Bệnh viêm đường tiết niệu là tình trạng các cơ quan tiết niệu như niệu đạo, bàng quang, niệu quản, thận bị viêm nhiễm do vi khuẩn. Bệnh gặp nhiều ở nữ giới và dễ tái phát nếu không điều trị, phòng ngừa đúng cách. Điều trị bao gồm liệu pháp kháng sinh kết hợp với điều trị biến chứng và loại trừ các yếu tố thuận lợi.

Bệnh viêm đường tiết niệu (Urinary Tract Infections - UTIs) là tình trạng các cơ quan tiết niệu bị viêm nhiễm do vi khuẩn, thường là do khuẩn E. coli. Ban đầu, vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo, sau đó đi ngược dòng lên bàng quang và thận. Hoặc cũng có thể đi theo đường bạch huyết và đường máu gây nhiễm khuẩn nhu mô thận, sau đó di chuyển theo đường tiểu gây viêm bàng quang và niệu đạo.

Viêm đường tiết niệu có thể gặp ở cả nam và nữ giới nhưng nữ giới có nguy cơ mắc bệnh cao. Lý do là vì niệu đạo (đường ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài) của nữ thẳng, rộng và ngắn hơn nam giới. Do đó, vi khuẩn có thể xâm nhập và di chuyển ngược dòng gây viêm nhiễm những cơ quan tiết niệu phía trên.

Nếu được phát hiện sớm, viêm đường tiết niệu có thể thuyên giảm nhanh sau khi dùng thuốc và thực hiện một số biện pháp chăm sóc. Trong khi đó, trường hợp chủ quan có thể gây ra nhiều biến chứng, bệnh tái đi tái lại ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống tình dục.

Viêm đường tiết niệu được chia thành 2 loại là viêm đường tiết niệu cấp tính và viêm đường tiết niệu mãn tính:

Viêm đường tiết niệu cấp:

Tình trạng này có đặc điểm là khởi phát đột ngột, thường bắt đầu bằng các triệu chứng toàn thân. Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn nên có thể thuyên giảm nhanh sau khi dùng thuốc.

Viêm đường tiết niệu cấp có tiến triển nhanh, do đó cần điều trị sớm để tránh tình trạng vi khuẩn lây lan gây viêm thận - viêm bể thận hoặc nặng hơn là sốc nhiễm trùng, đe dọa đến tính mạng.

Viêm đường tiết niệu mãn tính:

Viêm đường tiết niệu mãn tính là tình trạng bệnh tái đi tái lại nhiều lần do điều trị không đúng cách và không thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Ngoài tác nhân là vi khuẩn, tình trạng viêm nhiễm mãn tính còn có liên quan đến những yếu tố như vệ sinh kém, hệ miễn dịch suy giảm…

Viêm đường tiết niệu là tình trạng khá phổ biến ở nữ giới và đôi khi có thể gặp ở nam giới. Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này là do các loại vi khuẩn sau:

• E. coli (chiếm 60 - 70%)
• Các vi khuẩn gram âm khác như Enterobacter, Klebsiella, Proteus mirabilis,...
• Các vi khuẩn gram dương (ít gặp) bao gồm Staphylococcus, Enterococcus,...

Nguyên nhân trực tiếp gây viêm đường tiết niệu là do vi khuẩn gram âm và gram dương. Tuy nhiên, phải có những yếu tố thuận lợi, vi khuẩn mới có thể xâm nhập vào niệu đạo, bàng quang, niệu quản và thận.

Các yếu tố thuận lợi gia tăng nguy cơ mắc bệnh viêm đường tiết niệu ở nam và nữ giới:

• Vị trí, cấu tạo niệu đạo của nữ giới là yếu tố thuận lợi gây viêm đường tiết niệu. So với nam giới, niệu đạo của nữ ngắn, rộng và thẳng. Đồng thời nằm gần với hậu môn nên nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo và di chuyển ngược dòng lên bàng quang là rất cao.
• Quan hệ tình dục không an toàn
• Sử dụng các biện pháp tránh thai nội tiết có thể gia tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiểu
• Mãn kinh, rối loạn nội tiết tố
• Căng thẳng thần kinh, suy nhược
• Hệ miễn dịch suy giảm (thiếu dinh dưỡng, tiểu đường, nhiễm HIV, suy gan….)
• Thói quen nhịn tiểu khiến nước tiểu ứ đọng trong bàng quang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển
• Vệ sinh kém hoặc vệ sinh không đúng cách (lau ngược từ hậu môn lên âm đạo)
• Có các vấn đề tiết niệu khác như sỏi thận, phì đại tuyến tiền liệt, sử dụng ống thông tiểu,...

Những yếu tố này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để vi khuẩn xâm nhập vào bên trong đường tiểu (niệu đạo), sau đó di chuyển lên bàng quang, niệu quản và thận. Một số ít trường hợp vi khuẩn xâm nhập qua đường máu, sau đó di chuyển đến hệ tiết niệu và gây viêm nhiễm các cơ quan này.

Viêm đường tiết niệu có triệu chứng tương đối rõ rệt và dễ nhận biết, đặc biệt là trong trường hợp cấp tính. Những dấu hiệu sau sẽ giúp nhận biết sớm tình trạng này để có thể thăm khám và điều trị kịp thời:

• Luôn có cảm giác buồn tiểu ngay cả khi vừa mới đi tiểu.
• Tiểu nhiều nhưng lượng nước tiểu rất ít, khó tiểu và có cảm giác nóng rát.
• Nước tiểu đục, đôi khi có lẫn máu và mủ (máu có thể bị hòa tan khiến nước tiểu có màu đỏ hoặc hồng)
• Nước tiểu có mùi nồng, hôi, khó chịu.
• Phụ nữ bị viêm đường tiết niệu thường có dấu hiệu đau vùng chậu (đau ở xung quanh khu vực xương mu và trung tâm xương chậu).
• Đau khi quan hệ tình dục.
• Nam giới bị viêm đường tiết niệu có thể nhận thấy đầu dương vật sưng đỏ, đôi khi chảy máu.
• Có thể đi kèm với các triệu chứng toàn thân như sốt hoặc không sốt, rét run, ớn lạnh…

Đa phần các trường hợp viêm đường tiết niệu đều gây nhiễm trùng ở niệu đạo và bàng quang, hiếm khi di chuyển lên thận và niệu quản. Trường hợp chủ quan có thể dẫn đến viêm thận, bể thận vô cùng nguy hiểm. Khi nhiễm trùng lan đến thận sẽ gây ra các triệu chứng như tiểu buốt, nước tiểu có máu, mủ với mức độ nghiêm trọng hơn, cơ thể mệt mỏi, sốt, ớn lạnh, nôn mửa, đau lưng,...

Viêm đường tiết niệu dù khá phổ biến nhưng vẫn cần được thăm khám nếu triệu chứng kéo dài hoặc có mức độ nghiêm trọng.

Các kỹ thuật được sử dụng trong chẩn đoán bệnh viêm đường tiết niệu bao gồm xét nghiệm nước tiểu, soi cấy vi khuẩn, chụp CT, MRI, siêu âm bàng quang,... Chẩn đoán không chỉ giúp xác định bệnh mà còn phát hiện tác nhân gây bệnh để có phác đồ điều trị phù hợp.

Nếu được điều trị kịp thời, viêm đường tiết niệu có thể thuyên giảm sau một thời gian ngắn và hiếm khi gây ra biến chứng. Những trường hợp không được điều trị đúng cách sẽ có nguy cơ tái đi tái lại nhiều lần - đặc biệt là ở nữ giới.

Như đã đề cập, vi khuẩn thường xâm nhập thông qua niệu đạo, sau đó di chuyển ngược dòng lên bàng quang, niệu quản và thận. Nhiễm trùng xảy ra ở niệu đạo và bàng quang thường không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên nếu xảy ra ở thận, cần phải điều trị sớm để tránh các biến chứng như suy thận cấp, mãn tính, sốc nhiễm trùng,...

Viêm đường tiết niệu trong thời gian mang thai có thể gây sinh non, nhẹ cân nếu không được điều trị và chăm sóc đúng cách. Tình trạng tái phát nhiễm trùng đường tiểu, bàng quang,... còn gây đau khi quan hệ, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng đời sống tình dục.

Không chỉ riêng nữ giới, nam giới cũng phải đối mặt với các biến chứng của bệnh viêm đường tiết niệu nếu không điều trị sớm và đúng cách. Các biến chứng thường gặp là hẹp niệu đạo, đau khi quan hệ, xuất tinh sớm,... Nguy cơ gặp phải biến chứng viêm thận, viêm bể thận ở nam giới thấp hơn so với nữ giới.

Viêm đường tiết niệu cần được điều trị sớm để tránh biến chứng và giảm sự khó chịu do tình trạng tiểu rắt, nóng rát khi tiểu, tiểu ra máu, mủ, đau lưng, đau vùng chậu,... Phương pháp điều trị cụ thể sẽ phụ thuộc vào mức độ nhiễm khuẩn, vị trí nhiễm khuẩn (niệu đạo - bàng quang hay là thận), tính chất bệnh (cấp tính - mãn tính) và chủng vi khuẩn gây bệnh.

Các phương pháp được áp dụng trong điều trị viêm đường tiết niệu bao gồm:

Sử dụng thuốc

Viêm đường tiết niệu xảy ra do vi khuẩn nên phương pháp điều trị chính là sử dụng kháng sinh. Trước khi chỉ định kháng sinh, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu hoặc soi cấy nước tiểu để xác định vi khuẩn gây bệnh.

Kháng sinh được chỉ định phải là kháng sinh nhạy cảm nhất với vi khuẩn, ít tác dụng phụ và dễ hấp thu. Ngoài liệu pháp kháng sinh, có thể dùng thêm một số loại thuốc điều trị triệu chứng.

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị viêm đường tiết niệu:

• Kháng sinh nhóm quinolon là lựa chọn ưu tiên bao gồm (Levofloxacin, Ciprofloxacin, Norfloxacin, Ofloxacin,...)
• Kháng sinh beta lactam cũng được sử dụng trong trường hợp chống chỉ định với nhóm quinolon. Các loại kháng sinh được sử dụng phổ biến bao gồm Amoxicillin, Penicillin, Cephalosporin,...
• Trường hợp viêm đường tiết niệu nặng gây viêm thận - bể thận cấp sẽ được điều trị bằng kháng sinh đường tĩnh mạch liều cao và phải phối hợp ít nhất 2 loại kháng sinh.
• Các loại thuốc giảm triệu chứng bao gồm thuốc hạ sốt, giảm đau như Paracetamol, Ibuprofen,...
• Có thể dùng thuốc bôi, đặt estrogen âm đạo trong trường hợp viêm đường tiết niệu mãn tính có liên quan đến tình trạng mãn kinh.

Hầu hết các trường hợp bị viêm đường tiết niệu đều có đáp ứng tốt với thuốc. Triệu chứng có thể thuyên giảm nhanh sau 4 - 5 ngày. Tuy nhiên, cần dùng kháng sinh đều đặn trong ít nhất 14 ngày theo chỉ định của bác sĩ để tình trạng nhiễm trùng được kiểm soát dứt điểm và hạn chế nguy cơ kháng kháng sinh.

Trường hợp viêm đường tiết niệu mãn tính sẽ phải dùng kháng sinh liều thấp trong thời gian dài. Chỉ định cụ thể sẽ được bác sĩ xem xét dựa vào mức độ đáp ứng và chủng vi khuẩn gây bệnh.

Điều trị các yếu tố thuận lợi

Viêm đường tiết niệu thường có liên quan đến các vấn đề như phì đại tuyến tiền liệt, dị dạng đường tiểu, sỏi thận, sỏi bàng quang,... Các vấn đề này gia tăng nguy cơ vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng niệu đạo, bàng quang, thận.

Để điều trị viêm đường tiết niệu dứt điểm, cần kết hợp với loại trừ các yếu tố thuận lợi. Nếu có sỏi tiết niệu, nên điều trị sớm để tránh biến chứng. Tùy theo kích thước sỏi và vị trí sỏi, có thể điều trị bằng cách dùng thuốc, phẫu thuật hoặc tán sỏi qua da.

Bên cạnh đó, cần tích cực điều trị phì đại tuyến tiền liệt, phẫu thuật điều chỉnh dị dạng đường niệu và điều trị các bệnh lý có liên quan. Kiểm soát các yếu tố thuận lợi giúp hạn chế nguy cơ tái phát viêm đường tiết niệu một cách hiệu quả.

Điều trị biến chứng

Trường hợp đã phát sinh biến chứng tăng huyết áp, thiếu máu, suy thận… cần điều trị tích cực để phòng ngừa di chứng. Thực tế, đã có nhiều trường hợp bị tổn thương thận vĩnh viễn do chủ quan khi bị viêm đường tiết niệu.

Các biện pháp chăm sóc

Trong quá trình điều trị viêm đường tiết niệu, cần kết hợp với các biện pháp chăm sóc để giảm nhanh triệu chứng và hỗ trợ đào thải vi khuẩn ra khỏi bàng quang, đường tiểu. Các biện pháp này còn nâng đỡ cơ thể, hạn chế viêm nhiễm kéo dài, tái đi tái lại nhiều lần.

Các biện pháp chăm sóc, hỗ trợ cải thiện bệnh viêm đường tiết niệu:

• Uống nhiều nước để làm sạch thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Thói quen này sẽ giúp hạn chế nguy cơ vi khuẩn đi ngược dòng gây viêm thận và viêm bể thận.
• Tránh sử dụng rượu bia, cà phê, nước ngọt và các loại nước ép từ cam quýt để hạn chế kích thích lên bàng quang.
• Bổ sung nhiều rau xanh, nước khoáng có thể làm dịu tình trạng nóng rát khi tiểu.
• Nghỉ ngơi, ăn uống điều độ để nâng đỡ thể trạng.
• Vệ sinh vùng kín đúng cách, tránh lau ngược từ hậu môn lên niệu đạo và âm đạo.
• Tốt nhất nên kiêng quan hệ tình dục trong thời gian điều trị.
• Đi vệ sinh ngay khi có nhu cầu, tuyệt đối không được nhịn tiểu. Thói quen này chính là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn đi ngược lên các cơ quan tiết niệu trên.

Bệnh viêm đường tiết niệu có xu hướng tái phát, đặc biệt là ở nữ giới. Tình trạng tái đi tái lại gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống và ảnh hưởng đáng kể đến đời sống tình dục.

Vì vậy, nên chủ động phòng ngừa bệnh viêm đường tiết niệu thông qua các biện pháp sau:

• Vệ sinh vùng kín đúng cách, tuyệt đối không lau ngược từ hậu môn lên âm đạo, niệu đạo. Lưu ý nên vệ sinh kỹ trước và sau khi quan hệ tình dục.
• Thay đổi các thói quen xấu như ít uống nước, nhịn tiểu, ít vận động,...
• Uống đủ 2 lít nước/ ngày và tăng cường vận động để làm sạch cơ quan tiết niệu, hạn chế tình trạng sỏi và viêm nhiễm.
• Nâng cao hệ miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng quá mức.
• Sử dụng bao cao su và quan hệ tình dục an toàn.
• Thay đổi phương pháp tránh thai nếu cần thiết.
• Lựa chọn sản phẩm vệ sinh vùng kín lành tính, hạn chế các sản phẩm có khả năng gây kích ứng.
• Thực hiện liệu pháp estrogen và kháng sinh phòng ngừa đặc hiệu theo chỉ định của bác sĩ.

1. Bệnh viêm đường tiết niệu có lây không?

2. Bị viêm đường tiết niệu có nguy hiểm không?

3. Viêm đường tiết niệu có tự khỏi không?

4. Viêm đường tiết niệu có nguy hiểm không?

5. Mắc bệnh viêm đường tiết niệu có quan hệ được không?

6. Viêm đường tiết niệu có ảnh hưởng đến kinh nguyệt?

7. Viêm đường tiếu niệu tái đi tái lại phải làm sao?

8. Viêm đường tiết niệu ở bà bầu có nguy hiểm không? Điều trị ra sao?

Viêm đường tiết niệu có thể thuyên giảm nhanh nếu thăm khám sớm và điều trị đúng cách. Ngoài ra, cần lưu ý loại trừ các yếu tố thuận lợi và chủ động phòng ngừa để tránh tình trạng tái đi tái lại. Hiện nay, tỷ lệ kháng kháng sinh trong cộng đồng tương đối cao, vì vậy nên đến bệnh viện để được điều trị bằng kháng sinh đồ thay vì tìm mua tại các tiệm thuốc tây.