Cây mâm xôi: mô tả, công dụng, tính vị và các bài thuốc chữa bệnh
Cây mâm xôi được ứng dụng khá nhiều trong Đông Y để chữa trị một số bệnh về gan, tim, đường huyết. Hầu như toàn bộ các bộ phận của cây đều có thể dùng được như quả để ăn, cành lá dùng để làm thuốc.
1/ Tên gọi, chủng loại
Tên gọi khác: cây đùm đũm, cây phúc bồn tử.
Tên khoa học: Rubus alceaefolius Poir.
Họ: cây mâm xôi thuộc họ Hoa hồng có pháp danh khoa học là Rosaceae.
2/ Đặc điểm sinh thái
Mô tả
Cây mâm xôi là một loại cây thân leo, có kích thước trung bình. Hầu như tất cả các bộ phận của cây đều có gai nhỏ từ thân, cành, cuống lá đến cuống hoa.
Lá cây mâm xôi là lá đơn có hình tim. Mỗi lá có cuống dài, đường kính từ 5 – 15cm. Hoa mâm xôi mọc thành từng chùm ở nách lá, có màu trắng, có lông. Quả cây là quả kép có dạng hình cầu gồm nhiều hạch quả tụ lại giống như đĩa xôi. Khi chín quả có màu đỏ tươi.
Hoa thường ra vào tháng 2 – 3, quả ra vào tháng 5 -7.
Phân bố
Trên thế giới cây có ở các nước Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Á. Ở Việt Nam, cây mâm xôi mọc hoang ở khắp các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta.
3/ Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản
Bộ phận sử dụng: quả, cành và lá.
Thu hái: quả cây mâm xôi thường được thu hoạch vào tháng 5 -7. Cành và lá có thể thu hái quanh năm.
Chế biến: Quả sau khi hái về có thể ăn trực tiếp. Cành và lá đem về cắt ngắn thành từng khúc và phơi khô để làm dược liệu.
Bảo quản: nên bảo quản dược liệu cây mâm xôi ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh bị ẩm mốc, hư hỏng.
4/ Thành phần hóa học
Trong quả cây mâm xôi chứa rất nhiều thành phần hóa học tốt cho sức khỏe như:
- Axit ellagic: là chất dinh dưỡng có nguồn gốc thực vật có khả năng chống oxy hóa hiệu quả. Giúp bảo vệ màng tế bào và các cấu trúc cơ thể bằng cách trung hòa các gốc tự do.
- Các hợp chất flavonoid như kaempferol, quercetin, anthocyanin,
- Các vitamin và khoáng chất như vitamin C, mangan, Mg, Cu, Zn, K, acid folic, omega – 3, vitamin K, vitamin E, chất xơ.
Ngoài ra bên trong lá cây mâm xôi có chứa chất tanin.
5/ Tính vị, quy kinh
Quả cây mâm xôi có vị ngọt nhạt, chua tính bình. Lá cây có vị se.
Quy vào hai kinh can và thận.
6/ Tác dụng dược lý
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
Thành phần chất Axit ellagic có trong quả mâm xôi có tác dụng chống lão hóa gấp đôi dâu tây, gấp 3 lần kiwi và gấp 10 lần so với cà chua.
Vitamin C và anthocyanin kết hợp có thể tăng khả năng chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư, loại trừ các gốc tự do làm thay đổi ADN của tế bào.
Ngoài ra, vitamin C và flavonoid còn có tác dụng kháng viêm và kháng khuẩn mạnh mẽ.
Theo Y học cổ truyền
Quả mâm xôi có tác dụng bổ can thận, giữ tinh khí, làm cường dương mạnh sức.
Lá cây có tác dụng hoạt huyết, thanh nhiệt, tán ứ, tiêu viêm.
7/Liều dùng và cách dùng
Tùy theo bài thuốc mà quy định liều lượng dùng cây mâm xôi khác nhau.
Đối với quả có thể dùng để ăn trực tiếp, chế biến thành món ăn hoặc kết hợp với các vị thuốc khác. Đối với cành lá thường dùng để sắc nước uống.
8/ Bài thuốc từ cây mâm xôi
Bài thuốc bổ thận ích khí
Chuẩn bị các vị thuốc gồm hải sâm 200g, thịt dê 150g, mâm xôi 12g, ích trí nhân 12g, nhục quế 6g và gia vị.
Đem hải sâm đi ngâm mềm, thịt dê rửa sạch và thái miếng vừa ăn.
Trong lúc đó đem mâm xôi và ích trí nhân đi sắc lấy nước, bỏ bã. Sau đó cho thịt dê, hải sâm, nhục quê vào nước đó đun sôi nhỏ lửa đến khi thịt nhừ thì nêm nếm gia vị vừa đủ. Nên ăn lúc nóng.
Công dụng: bổ thận ích khí, ôn dương dùng để chữa trị bệnh liệt dương, di tinh, thận hư.
Bài thuốc tráng dương, chữa liệt dương
Bài thuốc 1: Chuẩn bị chim sẻ 5 con, thỏ ty tử 30 – 45g, mâm xôi 10 – 15g, câu kỷ tử 20 – 30g, gạo tẻ 100g, hành gừng và gia vị. Đem tất cả nguyên liệu nấu thành cháo để chia thành 2 – 3 lần ăn trong ngày.
Bài thuốc 2: ba kích 15g, mâm xôi 15g, thỏ ty tử 15g đem ngâm với 250g rượu gạo. Sau 7 ngày đem ra uống mỗi ngày 20 – 30ml.
Bài thuốc 3: lấy các dược liệu sau với liều lượng bằng nhau gồm mâm xôi, thỏ ty tử, kỳ tử, ngũ vị tử, xa tiền tử đem đi sấy khô hoặc phơi khô rồi tán thành bột. Đem các dược liệu trộn lại với một ít nước rồi vò thành từng viên như hạt ngô. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần uống khoảng 6g.
Chữa chậm tiêu, lợi tiểu
Dùng 15 – 30g dược liệu mâm xôi đem đi pha trà hoặc sắc với nước để uống.
9/ Lưu ý khi sử dụng cây mâm xôi
Bạn nên lựa chọn những loại quả mâm xôi hoặc dược liệu được thu hái và chế biến tự nhiên, có nguồn gốc rõ ràng, không có chất độc hại để làm thuốc.
Trên đây là thông tin về cây mâm xôi bạn có thể tham khảo qua, nếu muốn áp dụng các bài thuốc từ cây mâm xôi bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Có thể bạn quan tâm
Hỏi đáp cùng chuyên gia
Sản phẩm liên quan
Yến Chưng Đông Trùng Hạ Thảo – Công Dụng, Cách…
Kết hợp hai loại thực phẩm giàu dưỡng chất, yến...
bác sỹ ơi cho e hỏi là , e bị đa nang buồng trứng . đun lá mâm xôi làm nước uống . giảm phát triển của đa nang đúng k ạ . e cảm ơn bác sỹ ạ