Đặt lịch hẹn

×

Cây Ba chẽ

Cây Ba chẽ

Đặt lịch

Cây Ba chẽ còn có tên gọi khác là Đậu bạc đầu, Niễng đực, Ván đất, Tràng quả tam giác. Dược liệu thuộc họ Đậu có tác dụng chữa rắn cắn. Ngoài ra, dược liệu còn có khả năng điều trị bong gân, gãy xương, phù và một số bệnh về xương khớp khác.

Tên gọi, phân nhóm

• Tên gọi khác: Đậu bạc đầu, niễng đực, ván đất, tràng quả tam giác, lá ba chẽ, may thặp moong (Tày), chù tay mãy (Hmông), biền ong (Dao), đa rờtip (K.ho)
• Tên khoa học: Desmodium triangulare (Retz.) Schindl. – Hedysarum triangulare Retz
• Thuộc họ: Đậu (danh pháp khoa học: Fabaceae)

Đặc điểm sinh thái

1. Mô tả

Cây Ba chẽ là loại cây sống lâu năm, mọc thành bụi. Dược liệu có chiều cao từ 0,5 – 2m. Thân dược liệu tròn, phân thành nhiều cành. Cành non uốn lượn có hình tam giác dẹt, có cạnh, xung quanh có lông mềm màu trắng bao phủ, mặt sau nhẵn. Dược liệu có lá kép mọc so le. Có 3 lá chét, lá chét ở giữa to hơn. Phiến lá chét nguyên có hình thoi, hình trứng hoặc hình bầu dục. Mặt trên của lá có đường gân lõm xuống, mặt dưới lồi. Các lá non mọc ở ngọn được phủ một lớp lông tơ trắng ở cả hai mặt.

Hoa dược liệu nhỏ, chúng mọc thành chùm đơn ở kẽ lá. Chùm hoa được tạo thành từ 10 – 20 hoa nhỏ, màu trắng, cánh hoa có móng. Đài hoa xuất hiện với lông mềm, chia thành 4 thùy, thùy dưới dài hơn 3 thùy trên. Quả dược liệu thuộc loại đậu, có mép lượn, không cuống. Chúng thắt lại ở giữa các hạt tạo thành 2 – 3 đốt, xung quanh có lông mềm màu trắng bạc bao phủ. Quả giáp hạt hình thận. Tháng 5 – 8 là mùa hoa, tháng 9 – 11 là mùa quả.

2. Phân bố

Cây Ba chẽ là một loại cây mọc hoang tại những vùng núi thấp, cao nguyên và trung du. Dược liệu xuất hiện nhiều ở các vùng: Lào Cai, Lai Châu, Lạng Sơn, Hòa Bình, Đắc Lắc, Gia Lai, Hà Bắc, Kon Tum.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

• Bộ phận dùng: Lá cây Ba chẽ
• Thu hái: Quanh năm
• Chế biến: Sau khi thu hái, rửa sạch dược liệu để dùng tươi, phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ dưới 500 độ C. Khi dùng sắc lấy nước uống, nấu thành cao nước, cao khô, tán bột hoặc dập thành viên. Lá dược liệu khi phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thích hợp, lá còn giữ được màu xanh có khả năng sát khuẩn tốt hơn lá phơi đến úa vàng.
• Bảo quản: Để được liệu tại những nơi khô ráo, thoáng mát.

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của cây Ba chẽ gồm:

• Alcaloi 0.0048% trong lá, 0.011% trong rễ và thân dược liệu): Candixin, Phenethylamin, Salsolidin, Hocdenin
• Alcaloid có Nitơ bậc 4
• Acid nhân thơm
• Tanin
• Flavnoid
• Saponin
• Acid hữu cơ
• Flavonoid.

Tác dụng dược lý

1. Theo nghiên cứu dược lý hiện đại

Tác dụng của cây Ba chẽ:

• Tác dụng kháng sinh: Dược liệu có khả năng kháng sinh đối với trực khuẩn lỵ, đặc biệt là Shigella dýenteriae và Shigella Shigae. Cao dược liệu dạng nước có tác dụng kháng sinh mạnh hơn cao cồn. Độ cồn của dung môi càng cao, tác dụng kháng khuẩn của dược liệu càng giảm.
• Tác dụng ức chế hoạt động của vi khuẩn: Dược liệu có khả năng ức chế Staphylococus Aureus và ức chế yếu hơn đối với Eschesichia Coli, Sh. Flexneri, Sh. Sonnei. Tuy nhiên những hoạt chất trong dược liệu không có khả năng ngăn chặn sự hình thành và phát triển của Hemolyticus, Diplococus Pneumoniae, Enterococus, Streptococus.
• Tác dụng chống viêm: Trong nhiều cuộc nghiên cứu, các nhà khoa học đã chứng minh được rằng tác dụng chống viêm của dược liệu thể hiện rõ nhất ở cả hai giai đoạn gồm cấp và bán cấp của phản ứng viêm thực nghiệm
• Tác dụng gây thu teo tuyến ức: Tác dụng này được chứng minh khá mạnh ở chuột cống non.

2. Theo y học cổ truyền

• Chữa lỵ bằng lá cây ba chẽ phơi hoặc sao vàng
• Chữa rắn cắn
• Sát khuẩn, chống viêm
• Phòng ngừa và điều trị phong tê thấp
• Đào thải độc tố, thanh nhiệt cơ thể.

Tính vị

Tính ôn, vị ngọt, hơi đắng, không độc.

Qui kinh

Chưa có thông tin.

Liều dùng và cách dùng

1. Liều dùng

Dùng 10 – 50 gram/ngày.

2. Cách dùng

• Dùng trong: Sau khi thu hái, rửa sạch dược liệu để dùng tươi, phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ dưới 500 độ C. Khi dùng sắc lấy nước uống, nấu thành cao nước, cao khô, tán bột hoặc dập thành viên.
• Dùng ngoài: Dùng tươi, nhai hoặc cho vào cối giã nát, đắp ngoài.

Bài thuốc

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây Ba chẽ:

• Bài thuốc từ cây Ba chẽ điều trị rắn cắn: Dùng 10 gram lá dược liệu mang đi rửa sạch với nước muối. Nhai nát dược liệu, nuốt nước. Đắp bã dược liệu lên vùng da bị rắn cắn. Hoặc cho dược liệu vào cối và thực hiện giã nhuyễn. Chắt lấy phần nước cốt để uống, phần bã đắp vào chỗ bị rắn cắn.
• Bài thuốc từ cây Ba chẽ điều trị bệnh lỵ: Dùng 30 – 50 gram lá dược liệu rửa sạch với nước muối, để ráo nước. Phơi khô dược liệu dưới bóng râm hoặc mang đi sao vàng. Cho dược liệu vào nồi cùng với 800ml nước lọc. Thực hiện sắc thuốc với lửa nhỏ trong 20 phút hoặc cho đến khi lượng nước trong nồi chỉ còn lại 400ml. Để nguội bớt và chắt lấy phần nước thuốc. Chia thuốc thành 3 lần uống trong ngày. Sử dụng 1 thang/lần cho đến khi bệnh tình thuyên giảm.
• Bài thuốc từ cây Ba chẽ điều trị bong gân, gãy xương, đau nhức xương khớp: Dùng 50 gram lá dược liệu rửa sạch với nước muối, để ráo nước. Cho dược liệu vào cối và thực hiện giã nát. Đắp dược liệu lên vị trí đau. Dùng gạc bó cố định trong 1 ngày. Thực hiện liên tiếp trong 7 ngày. Đối trường hợp gãy xương, sau khi thực hiện bài thuốc, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện để được kiểm tra và có cách xử lý thích hợp hơn.
• Bài thuốc từ cây Ba chẽ điều trị phong tê thấp: Dùng 30 gram dược liệu. Sau khi rửa sạch dược liệu với nước muối, cho được liệu vào cối và thực hiện giã nát. Vệ sinh da sạch sẽ và đắp dược liệu lên vị trí đau. Dùng vải mềm hoặc gạc băng cố định. Giữ nguyên trạng thái trong 1 ngày thì thay dược liệu mới. Thực hiện liên tục trong 5 – 7 ngày.
• Bài thuốc từ cây Ba chẽ điều trị lỵ trực khuẩn, tiêu chảy và một số bệnh lý khác liên quan đến nhiễm khuẩn do tụ cầu khuẩn: Dùng 200 gram lá dược liệu rửa sạch với nước muối. Cho dược liệu vào nồi cùng với một ít nước lọc và nấu thành cao khô. Để nguội bớt và nắn thành từng viên khoảng 0,25 gram. Đối với người lớn uống 10 – 12 viên/ngày, chia thành 2 lần uống. Đối với trẻ em từ 1 – 3 tuổi uống 2 – 3 viên/ngày, chia thành 2 lần uống. Đối với trẻ em từ 4 – 7 tuổi uống 4 – 5 viên/ngày, chia thành 2 lần uống. Sử dụng liên tục cho đến khi bệnh tình thuyên giảm.

Kiêng kỵ

• Không nên sử dụng cây Ba chẽ dài ngày vì có thể gây táo bón.

Thông tin về cây Ba chẽ và những bài thuốc chữa bệnh trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không phải tư vấn chuyên môn. Người bệnh nên chủ động liên hệ với bác sĩ hoặc những người có trình độ chuyên môn cao để tìm hiểu mức độ an toàn và hiệu quả điều trị trước khi quyết định đưa dược liệu vào quá trình chữa bệnh. Chúng tôi không đưa ra lời khuyên, chẩn đoán và những phương pháp chữa bệnh thay cho bác sĩ có chuyên môn.